PROLOGUS   ARCTŪRUS

ARC quī gentīs omnīs mariaque et terrās movet,

eius sum cīvis cīvitāte caelitum.

ita sum ut vidētis, splendēns stēllā candidā,

signum quod semper tempore exoritur suō

hīc atque in caelō. nōmen Arctūrō est mihi.

noctū sum in caelō clārus atque inter deōs;

inter mortālīs ambulō interdius.

et alia signa dē caelō ad terram accidunt.

quī est imperātor dīvom atque hominum Iuppiter,

is nōs per gentīs aliōs aliā disparat

quī facta hominum mōrēsque, pietātem et fidem

nōscāmus, ut quemque adiuvēt opulentia.

quī falsās lītīs falsīs testimōniīs

petunt quīque in iūre abiūrant pecūniam,

eōrum referimus nōmina exscrīpta ad Iovem.

cotīdiē ille scit quis hīc quaerat malum:

quī hīc lītem apīscī postulant peiūriō

malī, rēs falsās quī impetrant apŭd iūdicem.

iterum ille eam rem iūdicātam iūdicat:

maiōre multā multat quam lītem auferunt.

bonōs in aliīs tabulīs exscrīptōs habet.

atque hoc scelestī in animum indūcunt suom,

Iovĕm sē plācāre posse dōnīs, hostiīs.

et operam et sūmptum perdunt; id eō fit quia

nihil ēī acceptum est ā periūrīs supplicī.

facilius sīquī pius est ā dīs supplicāns

quam quī scelestu’ est inveniet veniam sibi.

idcircō moneō vōs ego haec, quī estis bonī

quīque aetātem agitis cum pietāte et cum fide

* * *

retinēte porrō, post factum ut laetēminī.

nunc, hūc quā causā vēnī, argūmentum ēloquar.

prīmumdum huic esse nōmen urbī Dīphilus

Cȳrēnās voluit. illīc habitat Daemonēs

in agrō atque vīllā proxumā propter mare,

senĕx, quī hūc Athēnīs exul vēnit, hau malus.

neque is adeō propter malitiam patriā caret,

sed dum aliōs servat sē impedīvit interim,

rem bene parātam cōmitāte perdidit.

huïc fīliola virgō periit parvola:

eam dē praedōne vir mercātur pessumus,

is eam hūc Cȳrēnās lēnō advēxit virginem.

adulēscēns quīdam cīvis huius Atticus

eam vīdit īre ē lūdō fidiciniō domum,

amāre occēpit. ad lēnōnem dēvenit,

minīs trīgintā sibi puellam dēstinat

datque arrabōnem et iūre iūrandō alligat.

is lēnō, ut sē aequom est, floccī nōn fēcit fidem

neque quod iūrātus adulēscentī dīxerat.

eī erat hospes pār suī, Siculus senex,

scelestus, Agrigentīnus, urbis prōditor.

is illius laudāre īnfit fōrmam virginis

et aliārum itidem quae eius erant mulierculae.

īnfit lēnōnī suādēre ut sēcum simul

eat in Siciliam: ibi esse hominēs volŭptāriōs

dīcit, potesse ibi eum fierī dīvitem,

ibi esse quaestum maximum meretrīcibus.

persuādet. nāvis clanculum condūcitur,

quidquid erat noctū in nāvem comportat domō

lēnō; adulēscentī quī puellam ab eō ēmerat

ait sēsē Venerī velle vōtum solvere —

id hīc est Veneris fānum — et eō ad prandium

vocāvit adulēscentem hūc. ipse hinc īlicō

cōnscendit nāvem, āvehit meretrīculās.

adulēscentī aliī nārrant ut rēs gesta sit,

lēnōnem abiisse. ad portum adulēscēns venit;

illōrum nāvis longē in altum apscesserat.

ego quoniam videō virginem asportārier,

tetulī ēī auxilium et lēnōnī exitium simul:

increpuī hībernum et flūctūs mōvī maritimōs.

nam Arctūrus signum sum omnium ūnum ācerrimum:

vehemēns sum exoriēns, cum occīdō vehementior.

nunc ambō in saxō, lēnō atque hospes, simul

sedent ēiectī: nāvis cōnfracta est eīs.

illa autem virgō atque altera itidem ancillula

dē nāvī timidae dēsuluērunt in scapham.

nunc eās ab saxō flūctūs ad terram ferunt

ad vīllam illīus, exul ubi habitat senex;

et servos ĭllic est eius, quī ēgreditur forās.

adulēscēns hūc iam adveniet, quem vidēbitis,

quī illam mercātu’ est dē lēnōne virginem.

valēte, ut hostēs vestrī diffīdant sibi.

1.1   SCĒPARNIŌ

SCĒ prō dī immortālēs, tempestātem cuiusmodī

Neptūnus nōbīs nocte hāc mīsit proxumā!

dētexit ventus vīllam. quid verbīs opu’ est?

nōn ventus fuit, vērum Alcumēna Eurīpidī,

ita ŏmnīs dē tēctō dēturbāvit tēgulās,

illūstriōrem fēcit, fenstrāsque indidit.

1.2   PLĒSIDIPPUS · SCĒPARNIŌ · DAEMONĒS

PLĒ et vōs ā vestrīs abdūxī negōtiīs

neque id prōcessit quā vōs dūxī grātiā

neque quīvī ad portum lēnōnem prehendere.

sed meā dēsidiā spem dēserere nōluī:

eō vōs, amīcī, dētinuī diūtius.

nunc hūc ad Veneris fānum veniō vīsere,

ubi rem dīvīnam sē factūrum dīxerat.

SCĒ sī sapiam, hoc quod mē mactat concinnem lutum.

PLĒ prope mē hīc nescioquis loquitur. DAE heus, Scēparniō.

SCĒ quī nōminat mē? DAE quī prō tē argentum dedit.

SCĒ quasi mē tuom esse servom dicās, Daemonēs.

DAE lūtō ūsu’ est multō, multam terram cōnfode.

vīllam integundam intellegō tōtam mihi,

nam nunc perlūcet ea quam crībrum crēbrius.

PLĒ pater salvētō, ambōque adeō. DAE salvos sīs.

SCĒ sed utrum tū māsne an fēmina es, quī illum patrem

vocēs? PLĒ vir sum equidem. SCĒ quaere, vir, porrō patrem.

DAE fīliolam ego ūnam habuī, eam ūnam perdidī.

virīle sexus numquam ūllum habuī. PLĒ at dī dabunt.

SCĒ tibi quidem hercle, quisquis es, magnum malum,

quī ōrātiōne nōs hīc occupātōs occupēs.

PLĒ istīcine vōs habitātis? SCĒ quid tū id quaeritās?

quōn fūrātum mox veniās vestīgās loca?

PLĒ pecūliōsum esse addecet servom et probum,

quem erō praesente haud praetereat ōrātiō

aut quī inclēmenter dīcat hominī līberō.

SCĒ et impudīcum et impudentem hominem addecet

molestum ultrō advenīre ad aliēnam domum,

cui dēbeātur nīl. DAE tacē, Scēparniō.

quid opu’ est, adulēscēns? PLĒ istīc īnfortūnium,

quī praefestīnet, ubi erus adsit, praeloquī.

sed nisi molestum est, paucīs percontārier

volō ego ex tē. DAE dabitur opera, atque in negōtiō.

SCĒ quīn tū in palūdem īs exsicāsque harundinem

quī pertegāmus vīllam, dum sūdum est? DAE tacē.

tū sī quid opus est dīce. PLĒ dīc quod tē rogō,

ecquem tū hīc hominem crīspum, incānum vīderis,

malum, periūrum, palpātōrem — DAE plūrimōs,

nam ego propter eius modī virōs vīvō miser.

PLĒ hīc dīcō, in fānum Veneris quī mulierculās

duās sēcum addūxit, quīque adōrnāret sibi

ut rem dīvīnam faciat, aut hodiē aut heri.

DAE nōn hercle, adulēscēns, iam hōs diēs complūsculōs

quemquam istīc vīdī sacruficāre, neque potest

clam mē esse sī quī sacruficat: semper petunt

aquam hinc aut ignem aut vāscula aut cultrum aut verū

aut aulam extārem, aut aliquid — quid verbīs opu’ est?

Venerī parāvī vāsa et puteum, nōn mihi.

nunc intervāllum iam hōs diēs multōs fuit.

PLĒ ut verba praehibēs, mē periisse praedicās.

DAE meā quidem hercle causā salvos sīs licet.

SCĒ heus tū, quī fāna ventris causā circumīs,

iubēre meliu’ est prandium ōrnārī domī.

DAE fortasse tū hūc vocātus es ad prandium,

ille quī vocāvit nūllus vēnit? PLĒ admodum.

SCĒ nūllum est perīclum tē hinc īre imprānsum domum:

Cererem tē meliu’ est quam Venerem sectārier:

amōrī haec cūrat; trīticō cūrat Cerēs.

PLĒ dēlūdificāvit mē illic homō indignīs modīs.

DAE prō dī immortālēs, quid illuc est, Scēparniō,

hominum secundum lītus? SCĒ ut mea est opīniō,

propter viam illī sunt vocātī ad prandium.

DAE quī? SCĒ quia post cēnam, crēdō, lāvērunt heri.

DAE cōnfracta nāvis in marī est illīs. SCĒ ita est.

at hercle nōbīs vīlla in terrā et tēgulae. DAE hui,

homunculī quantī estis. ēiectī ut natant.

PLĒ ubī sunt eī hominēs, opsecrō? DAE hāc ad dexteram

(vidēn?) secundum lītus. PLĒ videō. sequiminī.

utinam is sit quem ego quaerō, vir sacerrimus.

valēte. SCĒ sī nōn moneās, nōsmet meminimus.

sed, ō Palaemōn, sāncte Neptūnī comes,

quī et Herculeī socius esse dīceris,

quod facinus videō. DAE quid vidēs? SCĒ mulierculās

videō sedentīs in scaphā sōlās duās.

ut afflīctantur miserae. euge euge, perbene,

ab saxō āvortit flūctus ad lītus scapham,

neque gubernātor umquam potuit rēctius.

nōn vīdisse undās mē maiōrīs cēnseō.

salvae sunt, sī illōs flūctūs dēvītāverint.

nunc, nunc perīclum est. unda ēiēcit alteram.

at in vādō est, iam facile ēnābit. eugepae,

vidēn alteram illam ut flūctus ēiēcit forās?

surrēxit, horsum sē capessit. salva rēs.

dēsiluit haec autem altera in terram ē scaphā.

ut prae timōre in genua in undās concīdit.

salva est, ēvāsit ex aquā. iam in lītore est.

sed dextrōvorsum āvorsa it in mālam crucem.

hem, errābit illaec hodiē. DAE quid ĭd refert tuā?

SCĒ sī ad saxum quō capessit, ea deorsum cadit,

errātiōnis fēcerit compendium.

DAE sī tū dē illārum cēnātūrus vesperī es,

illīs cūrandum cēnseō, Scēparniō;

sī apud mē essūrus, mihi darī operam volō.

SCĒ bonum aequomque ōrās. DAE sequere mē hāc ergō. SCĒ sequor.

1.3.

PALAESTRA

PAL nimiō hominum fortūnae minus miserae memorantur,

quam in ūsū experiundō iīs datur acerbum.

satin hoc deō complacitum est, mē hōc ōrnātū ōrnātam

in incertās regiōnēs timidam ēiectam?

hancine ego ad rem nātam esse mē miseram memorābō?

hancine ego partem capiō ob pietātem praecipuam?

nam hoc mī haud labōri’ est labōrem hunc potīrī,

sī ergā parentem aut deōs mē impiāvī;

sed id sī parātē cūrāvī ut cavērem,

tum hoc mī indecōrē, inīquē, immodestē

datis, dī; nam quid habēbunt sibi signī impiī posthāc,

sī ad hunc modum est innoxiīs honor apud vōs?

nam mē sī sciam in vōs fēcisse aut parentīs

scelestē, minus mē miserer;

sed erīle scelus mē sollicitat, eius mē impietās male habet.

is nāvem atque omnia perdidit in marī:

haec bonōrum eius sunt reliquiae;

etiam quae simul

vecta mēcum in scaphā est, excidit.

ego nunc sōla sum.

quae mihi sī foret salva saltem, labor

lēnior esset hic mī eius operā.

nunc quam spem aut opem aut cōnsilī quid capessam?

ita hīc sōla sōlīs locīs compotīta sum.

* * *

hīc saxa sunt, hīc mare sonat,

neque quisquam homō mihi obviam venit.

* * *

hoc quod indūta sum, summae opēs oppidō,

nec cibō nec locō tēcta quō sim sciō:

quae mihi est spēs, quā mē vīvere velim?

nec locī gnāra sum, nec vīdī aut hīc fuī.

saltem aliquem velim quī mihi ex hīs locīs

aut viam aut sēmitam mōnstret, ita nunc

hāc an illāc eam, incerta sum cōnsilī;

nec prope usquam hīc quidem cultum agrum cōnspicor.

algor, error, pavor, mē omnia tenent.

haec parentēs meī haud scītis miserī,

mē nunc miseram esse ita utī sum.

lībera ego prōgnāta fuī maxumē, nēquīquam fuī.

nunc quī minus serviō, quam sī serva forem nāta?

neque quicquam umquam illīs prōfuit quī mē sibi ēdūxērunt.

1.4.

AMPELISCA · PALAESTRA

AMP quid mihi meliu’ est, quid magis in rem est, quam ā corpore vītam ut sēclūdam?

ita male vīvō atque ita mihi multae in pectore sunt cūrae exanimālēs.

ita rēs sē habent: vītae hau parcō, perdidī spem quā mē oblectābam.

omnia iam circumcursāvī atque omnibus latebrīs perrēptāvī

quaerere cōnservam, vōce oculīs auribus ut pervestīgārem.

neque eam usquam inveniō neque quō eam neque quā quaeram cōnsultum est,

neque quem rogitem respōnsōrem quemquam intereā conveniō,

neque magis sōlae terrae sōlae sunt quam haec loca atque hae regiōnēs;

neque sī vīvit, eam vīva umquam quīn inveniam dēsistam.

PAL quoianam vōx mihi prope hīc sonat?

AMP pertimuī; quis hīc loquitur prope?

PAL spēs bona, opsecrō, subventā mihi,

exime ex hōc miseram metū.

AMP certō vōx muliebris aurīs tetigit meās.

PAL mulier est, muliebris vōx mī ad aurīs venit.

num Ampelisca opsecrō est? AMP tēn, Palaestra, audiō?

PAL quīn vocō, ut mē audiat, nōmine illam suō?

Ampelisca! AMP hem quis est? PAL ego, Palaestra!

AMP dīc ubi es? PAL pol ego nunc in malīs plūrimīs.

AMP socia sum, nec minor pars mea est quam tua.

sed vidēre expetō tē. PAL mihi es aemula.

AMP cōnsequāmur gradū vōcem. ubi es? PAL ecce mē.

accēde ad mē atque adī contrā. AMP fit sēdulō.

PAL cedo manum. AMP accipe.

PAL dīc, vīvisne, opsecrō.

AMP tū facis mē quidem ut vīvere nunc velim,

quom mihi tē licet tangere. ut vix mihi

crēdō ego hoc, tē tenēre. opsecrō, amplectere,

spēs mea. ut mē omnium iam labōrum levās!

PAL occupās praeloquī quae mea ōrātiō est.

nunc abīre hinc decet nōs. AMP quō, amābō, ībimus?

PAL lītus hoc persequāmur. AMP sequor quō lubet.

sīcine hīc cum ūvidā veste grassābimur?

PAL hoc quod est, id necessārium est perpetī.

sed quid hoc, opsecrō, est?

AMP quid? PAL vidēn, amābō, fānum hoc? AMP ubī est? PAL ad dexteram.

AMP videō decōrum dīs locum vidērier.

PAL haud longē abesse oportet hominēs hinc, ita hic lepidu’ est locus.

quisquis est deus, veneror ut nōs ex hāc aerumnā eximat,

miserās inopīs aerumnōsās ut aliquō auxiliō adiuvet.

1.5.

PTOLĒMOCRATIA · PALAESTRA · AMPELISCA

PTO quī sunt quī ā patrōnā precēs meā expetessunt?

nam vōx mē precantum hūc forās excitāvit.

bonam atque opsequentem deam atque haud gravātam

patrōnam exsequontur benignamque multum.

PAL iubēmus tē salvēre, māter. PTO salvēte,

puellae. sed unde vōs īre cum ūvidā

veste dīcam, opsecrō,

tam maestiter vestītās?

PAL īlicō hinc īmus, haud longulē ex hōc locō;

vērum longē hinc abest unde advectae hūc sumus.

PTO nempe equō ligneō per viās caerulās

estis vectae? PAL admodum. PTO ergō aequius vōs erat

candidātās venīre hostiātāsque. ad hoc

fānum ad istunc modum nōn venīrī solet.

PAL quaene ēiectae ē marī sīmus ambae, opsecrō,

unde nōs hostiās agere voluistī hūc?

nunc tibi amplectimur genua egentēs opum,

quae in locīs nesciīs nesciā spē sumus,

ut tuō recipiās tēctō servēsque nōs

miseriārumque tē ambārum utī misereat,

quibus nec locu’ est ūllus nec spēs parāta,

neque hōc amplius, quam quod vidēs, nōbīs quicquam est.

PTO manūs mihi date, exsurgite ā genibus ambae.

misericordior nūlla mē est fēminārum.

sed haec pauperēs rēs sunt inopēsque, puellae:

egomet meam vix vītam colō; Venerī cibō meō serviō.

AMP Veneris fānum, opsecrō, hoc est?

PTO fateor. ego huius fānī

sacerdōs clueō.

vērum quidquid est cōmiter fīet ā mē,

quō nunc cōpia valēbit.

īte hāc mēcum. PAL amīcē benignēque honōrem,

māter, nostrum habēs. PTO oportet.

2.1.

PISCĀTŌRĒS

PISCĀTŌRĒS omnibus modīs quī pauperēs sunt hominēs miserī vīvont,

praesertim quibus nec quaestus est, nec didicēre artem ūllam:

necessitāte quidquid est domī id sat est habendum.

nōs iam dē ōrnātū propemodum ut locuplētēs sīmus scītis:

hīsce hāmī atque haec harundinēs sunt nōbīs quaestū et cultū.

cottīdiē ex urbe ad mare hūc prōdīmus pābulātum:

prō exercitū gymnasticō et palaestricō hoc habēmus.

echīnōs, lopadas, ostreās, balanōs captāmus, conchās,

marīnam urtīcam, mūsculōs, plagūsiās striātās;

postid piscātum hāmātilem et saxātilem aggredīmur.

cibum captāmus ē marī: sī ēventus nōn ēvēnit

neque quicquam captum est piscium, salsī lautīque pūrē

domum redīmus clanculum, dormīmus incēnātī.

atque ut nunc validē fluctuat mare, nūlla nōbīs spēs est:

nisi quid conchārum capsimus, cēnātī sumus profectō.

nunc Venerem hanc venerēmur bonam, ut nōs lepidē adiuerit hodiē.

2.2.

TRACHALIŌ · PISCĀTŌRĒS

TRA animum adversāvī sēdulō, nē erum usquam praeterīrem;

nam cum modo exībat forās, ad portum sē aibat īre,

mē hūc obviam iussit sibi venīre ad Veneris fānum.

sed quōs perconter commodē eccōs videō astāre. adībō.

salvēte, fūrēs maritumī, conchītae atque hāmiōtae,

famēlica hominum nātiō. quid agitis? ut peritis?

Pisc. ut piscātōrem aequom est, famē sitīque spēque falsā.

TRA ecquem adulēscentem

hūc, dum hīc astātis, vīdistis venīre id expedīte, strēnuā faciē, rubicundum, fortem,

quī trēs sēcum hominēs dūceret chlamydātōs cum machaerīs.

Pisc. nūllum istāc faciē ut praedicās vēnisse hūc scīmus. TRA ecquem

recalvom ad Sīlānum senem, statūtum, ventriōsum,

tortīs superciliīs, contractā fronte, fraudulentum,

deōrum odium atque hominum, malum, malī vītī probrīque plēnum,

quī dūceret mulierculās duās sēcum satis venustās?

Pisc. cum istīus modī virtūtibus operīsque nātus quī sit,

eum quidem ad carnificem est aequius quam ad Venerem commeāre.

TRA at sī vīdistis, dīcite. Pisc. hūc profectō nūllus vēnit.

valē. TRA valēte. crēdidī: factum est quod suspicābar,

data verba erō sunt, lēnō abit scelestus exulātum,

in nāvem ascendit, mulierēs āvēxit: hariolus sum.

is hūc erum etiam ad prandium vocāvit, sceleris sēmen.

nunc quid mihi meliu’ est, quam īlicō hīc opperiar erum dum veniat?

eadem, sacerdōs Veneria haec sī quid amplius scit,

sī vīderō, exquīsīverō: faciet mē certiōrem.

2.3.

AMPELISCA · TRACHALIŌ

AMP intellegō: hanc quae proxuma est vīllam Veneris fānō

pulsāre iussistī atque aquam rogāre. TRA cuia ad aurīs

vōx mī advolāvit? AMP opsecrō, quis hīc loquitur? quem ego videō?

TRA estne Ampelisca haec quae forās ē fānō ēgreditur? AMP estne hic

Trachaliō, quem cōnspicor, calātor Plēsidippī?

TRA ea est. AMP is est. Trachaliō, salvē. TRA salvē, Ampelisca.

quid agis tū? AMP aetātem haud malam male. TRA melius ōmināre.

AMP vērum omnēs sapientēs decet cōnferre et fābulārī.

sed Plēsidippus tuos erus ubi, amābō, est? TRA heia vērō,

quasi nōn sit intus. AMP neque pol est neque hūc quidem ūllus vēnit.

TRA nōn vēnit? AMP vēra praedicās. TRA nōn est meum, Ampelisca.

sed quam mox coctum est prandium? AMP quod prandium, opsecrō tē?

TRA nempe rem dīvīnam facitis hīc. AMP quid somniās, amābō?

TRA certē hūc Labrāx ad prandium vocāvit Plēsidippum

erum meum erus vester. AMP pol haud mīranda facta dīcis:

sī deōs dēcēpit et hominēs, lēnōnum mōre fēcit.

TRA nōn rem dīvīnam facitis hīc vōs neque erus? AMP hariolāre.

TRA quid tū agis hīc igitur? AMP ex malīs multīs metūque summō

capitālīque ex perīculō orbās auxilīque opumque hūc

recēpit ad sē Veneria haec sacerdōs mē et Palaestram.

TRA an hīc Palaestra est, opsecrō, erī meī amīca? AMP certō.

TRA inest lepōs in nūntiō tuō magnus, mea Ampelisca.

sed istuc perīclum perlubet quod fuerit vōbīs scīre.

AMP cōnfrācta est, mī Trachaliō, hāc nocte nāvis nōbīs.

TRA quid “nāvis”? quae istaec fābula est? AMP nōn audīvistī, amābō,

quō pactō lēnō clanculum nōs hinc auferre voluit

in Siciliam et quidquid domī fuit in nāvem imposīvit?

ea nunc periērunt omnia. TRA ōh, Neptūne lepide, salvē,

nec tē āleātor nūllus est sapientior; profectō

nimis lepidē iēcistī bolum: periūrum perdidistī.

sed nunc ubi est lēnō Labrāx? AMP periit pōtandō, opīnor.

Neptūnus magnīs pōculīs hāc nocte eum invītāvit.

TRA crēdō hercle anancaeō datum quod biberet. ut ego amō tē,

mea Ampelisca, ut dulcis es, ut mulsa dicta dīcis.

sed tū et Palaestra quōmodo salvae estis? AMP scībis faxō.

dē nāvī timidae ambae in scapham īnsiluimus, quia vidēmus

ad saxa nāvem ferrier; properāns exsolvī restim,

dum illī timent; nōs cum scaphā tempestās dextrōvorsum

differt ab illīs. itaque nōs ventīsque flūctibusque

iactātae exemplīs plūrimīs miserae perpetuam noctem;

vix hodiē ad lītus pertulit nōs ventus exanimātās.

TRA nōvī, Neptūnus ita solet, quamvīs fastīdiōsus

aedīlis est: sī quae improbae sunt mercēs, iactat omnīs.

AMP vae capitī atque aetātī tuae. TRA tuō, mea Ampelisca.

scīvī lēnōnem facere hoc quod fēcit: saepe dīxī.

capillum prōmittam optimum est occipiamque hariolārī.

AMP cāvistis ergō tū atque erus nē abīret, cum scībātis?

TRA quid faceret? AMP sī amābat, rogās, quid faceret? asservāret

diēs noctēsque, in cūstōdiā esset semper. vērum ēcastor

ut multī fēcit ita probē cūrāvit Plēsidippus.

TRA cūr tū istuc dīcis? AMP rēs palam est. TRA scīn tū? etiam quī it lavātum

in balineās, cum ibi sēdulō sua vestīmenta servat,

tamen surripiuntur, quippe quī quem illōrum opservet falsu’ est.

fūr facile quī opservat videt, cūstōs quī fūr sit nescit.

sed dūce mē ad illam ubi est. AMP ī sānē in Veneris fānum hūc intrō,

sedentem flentemque opprimēs. TRA ut iam istuc mihi molestum est.

sed quid flet? AMP ego dīcam tibi: hoc sēsē excruciat animī,

quia lēnō adēmit cistulam eī, quam habēbat ubīque habēbat

quī suōs parentīs nōscere posset: eam verētur

nē perierit. TRA ubinam ea fuit cistellula? AMP ibīdem in nāvī.

conclūsit ipse in vīdulum, nē cōpia esset eius,

quī suōs parentēs nōsceret. TRA ō facinus impudīcum,

quam līberam esse oporteat servīre postulāre.

AMP nunc eam cum nāvī scīlicet abiisse pessum in altum.

et aurum et argentum fuit lēnōnis omne ibīdem.

TRA crēdō aliquem immersisse atque eum excēpisse. AMP id misera maesta est,

sibi eōrum ēvēnisse inopiam. TRA iam istōc magis ūsus factō est,

ut eam intrō cōnsōlerque eam, nē sīc sē excruciet animī;

nam multa praeter spem sciō multīs bona ēvēnisse.

AMP at ego etiam, quī spērāverint spem dēcēpisse multōs.

TRA ergō animus aequos optimum est aerumnae condīmentum.

ego eō intrō, nisi quid vīs. AMP eās. ego quod mihi imperāvit

sacerdōs, id faciam atque aquam hinc dē proxumō rogābō;

nam extemplō, sī verbīs suīs peterem, datūrōs dīxit.

neque digniōrem cēnseō vīdisse ānum mē quemquam,

cui deōs atque hominēs cēnseam bene facere magis decēre.

ut lepidē, ut līberāliter, ut honestē atque haud gravātē

timidās egentēs ūvidās ēiectās exanimātās

accēpit ad sēsē, haud secus quam sī ex sē sīmus nātae;

ut eapse sīc succīncta aquam calefactat, ut lavēmus.

nunc nē morae illī sim, petam hinc aquam, unde mī imperāvit.

heus ecquis in vīllā est? ecquis hoc reclūdit? ecquis prōdit?

2.4.

SCĒPARNIŌ · AMPELISCA

SCĒ quis est quī nostrīs tam protervē foribus facit iniūriam?

AMP ego sum. SCĒ hem, quid hoc bonī est? eu edepol speciē lepidā mulierem.

AMP salvē, adulēscēns. SCĒ et tū multum salvētō, adulēscentula.

AMP ad vōs veniō. SCĒ accipiam hospitiō, sī mox veniēs vesperī,

item ut affectam; nam nunc nihil est quī tē māne mūnerem.

sed quid ais, mea lepida, hilara? AMP aha, nimium familiāriter

mē attrectās. SCĒ prō dī immortālēs, Veneris effigia haec quidem est.

ut in ocellīs hilaritūdō est, heia, corpus cuius modī,

subvoltūrium — illud quidem, subaquilum voluī dīcere.

vel papillae cuius modī, tum quae indolēs in sāviō est.

AMP nōn ego sum pollūcta pāgō. potin ut mē abstineās manum?

SCĒ nōn licet saltem sīc placidē bellam bellē tangere?

AMP ōtium ubi erit, tum tibi operam lūdō et dēliciae dabō;

nunc quam ob rem hūc sum missa, amābō, vel tū mī aiās vel negēs.

SCĒ quid nunc vīs? AMP sapientī ōrnātus quid velim indicium facit.

SCĒ meus quoque hic sapientī ōrnātus quid velim indicium facit.

AMP haec sacerdōs Veneris hinc mē petere aquam iussit

ā vōbīs.

SCĒ at ego basilicus sum: quem nisi ōrās, guttam nōn ferēs.

nostrō illum puteum perīclō et ferrāmentīs fōdimus.

nisi multīs blanditiīs ā mē gutta nōn ferrī potest.

AMP cūr tū aquam gravāre, amābō, quam hostis hostī commodat?

SCĒ cūr tū operam gravāre mihi quam cīvis cīvī commodat?

AMP immō etiam tibi, mea voluptās, quae volēs faciam omnia.

SCĒ eugepae, salvos sum, haec iam mē suam voluptātem vocat.

dabitur tibi aqua, nē nēquīquam mē ames. cedo mī urnam. AMP cape.

properā, amābō, efferre. SCĒ mantā, iam hīc erō, voluptās mea.

AMP quid sacerdōtī mē dīcam hīc dēmorātam tam diū?

ut etiam nunc misera timeō, ubi oculīs intueor mare.

sed quid ego misera videō procul in lītore?

meum erum lēnōnem Siciliēnsemque hospitem,

quōs periisse ambōs misera cēnsēbam in marī.

iam illud malī plūs nōbīs vīvit quam ratae.

sed quid ego cessō fugere in fānum ac dīcere haec

Palaestrae, in āram ut cōnfugiāmus prius quam is hūc

scelestus lēnō veniat nōsque hīc opprimat?

cōnfugiam hūc, ita rēs suppetit subitāria.

2.5.

SCĒPARNIŌ

SCĒ prō dī immortālēs, in aquā numquam crēdidī

voluptātem inesse tantam. ut hanc trāxī lubēns.

nimiō minus altus puteus vīsu’ est quam prius.

ut sine labōre hanc extrāxī, praefiscinē.

satin nēquam sum, utpote quī hodiē amāre incēperim?

em tibi aquam, mea tū belliāta. em sīc volō

tē ferre honestē, ut ego ferō, ut placeās mihi.

sed ubi tū es, dēlicāta? cape aquam hanc sīs. ubi es?

amat hercle mē, ut ego opīnor. dēlituit mala.

ubi tū es? etiamne hanc urnam acceptūra es? ubi es?

commodulē lūdis. tandem vērō sēriō,

etiam acceptūra es urnam hanc? ubi tū es gentium?

nusquam hercle equidem illam videō. lūdōs mē facit.

appōnam hercle urnam iam ego hanc in mediā viā.

sed autem, quid sī hanc hinc abstulerit quispiam,

sacram urnam Veneris? mī exhibeat negōtium.

metuō hercle nē illa mulier mī īnsidiās locet,

ut comprehendar cum sacrā urnā Veneriā.

nempe optumō mē iūre in vinclīs ēnicet

magistrātus sī quis mē hanc habēre vīderit.

nam haec litterāta est, eapse cantat cuia sit.

iam hercle ēvocābō hinc hanc sacerdōtem forās,

ut hanc accipiat urnam. accēdam hūc ad forēs.

heus exī, Ptolēmocratia, cape hanc urnam tibi:

muliercula hanc nescioquae hūc ad mē dētulit.

intrō ferunda est. repperī negōtium,

siquidem hīs mihi ultrō aggerunda etiam est aqua.

2.6.

???

LAB quī homō sēsē miserum et mendīcum volet,

Neptūnō crēdat sēsē atque aetātem suam:

nam sī quis cum eō quid reī commiscuit,

ad hoc exemplum āmittit ōrnātum domum.

edepol, Lībertās, lepida es, quae numquam pedem

voluistī in nāvem cum Hercule ūnā impōnere.

sed ubi ille meus est hospes, quī mē perdidit?

atque eccum incēdit. CHA quō malum properās, Labrāx?

nam equidem tē nequeō cōnsequī tam strēnuē.

LAB utinam tē prius quam oculīs vīdissem meīs,

malō cruciātū in Siciliā perbīterēs,

quem propter hoc mihi optigit miserō malī.

CHA utinam, quom in aedīs mē ad tē addūxistī tuās,

in carcere illō potius cubuissem diē.

deōsque immortālēs quaesō, dum vīvās utī

omnēs tuī similēs hospitēs habeās tibi.

LAB malam fortūnam in aedīs tē addūxī meās.

quid mihi scelestō tibi erat auscultātiō,

quidve hinc abitiō quidve in nāvem īnscēnsiō?

ubi perdidī etiam plūs bonī quam mihi fuit.

CHA pol minimē mīror, nāvis sī frācta est tibi,

scelus tē et scelestē parta quae vēxit bona.

LAB pessum dedistī mē blandīmentīs tuīs.

CHA scelestiōrem cēnam cēnāvī tuam

quam quae Thyestae quondam aut posita est Tereō.

LAB periī, animō male fit. continē quaesō caput.

CHA pulmōneum edepol nimis velim vomitum vomās.

LAB ēheu, Palaestra atque Ampelisca, ubi estis nunc?

CHA piscibus in altō, crēdō, praebent pābulum.

LAB mendīcitātem mī optulistī operā tuā,

dum tuīs auscultō magnidicīs mendāciīs.

CHA bonam est quod habeās grātiam meritō mihi,

quī tē ex īnsulsō salsum fēcī operā meā.

LAB quīn tū hinc īs ā mē in maxumam mālam crucem?

CHA eās. eāsque rēs agēbam commodum.

LAB ēheu, quis vīvit mē mortālis miserior?

CHA ego multō tantō miserior quam tū, Labrāx.

LAB quī? CHA quia ego indignus sum, tū dignus quī siēs.

LAB ō scirpe, scirpe, laudō fortūnās tuās,

quī semper servās glōriam āritūdinis.

CHA equidem mē ad vēlitātiōnem exerceō,

nam omnia corusca prae tremōre fābulor.

LAB edepol, Neptūne, es balineātor frīgidus:

cum vestīmentīs postquam aps tē abiī, algeō.

CHA nē thermipolium quidem ūllum īnstruit,

ita salsam praehibet pōtiōnem et frīgidam.

LAB ut fortūnātī sunt fabrī ferrāriī,

quī apud carbōnēs assident: semper calent.

CHA utinam fortūnā nunc anetīnā ūterer,

ut quom exiissem ex aquā, ārērem tamen.

LAB quid sī aliquō ad lūdōs mē prō mandūcō locem?

CHA quāpropter? LAB quia pol clārē crepitō dentibus.

CHA iūre optumō mē ēlāvisse arbitror.

LAB quī? CHA quī ūnā audērem tēcum in nāvem ascendere,

quī ā fundāmentō mī ūsque mōvistī mare.

LAB tibi auscultāvī, tū prōmittēbās mihi

illī esse quaestum maximum meretrīcibus,

ibi mē corruere posse aiēbās dītiās.

CHA iam postulābās tē, impūrāta bēlua,

tōtam Siciliam dēvorātūrum īnsulam?

LAB quaenam ballaena meum vorāvit vīdulum,

aurum atque argentum ubi omne compāctum fuit?

CHA eadem illa, crēdō, quae meum marsuppium,

quod plēnum argentī fuit in saccipēriō.

LAB ēheu, redāctus sum ūsque ad ūnam hanc tuniculam

et ad hoc misellum pallium. periī oppidō.

CHA vel cōnsociāre mihi quidem tēcum licet:

aequās habēmus partēs. LAB saltem sī mihi

mulierculae essent salvae, spēs aliquae forent.

nunc sī mē adulēscēns Plēsidippus vīderit,

quō ab arrabōnem prō Palaestrā accēperam,

iam is exhibēbit hīc mihi negōtium.

CHA quid, stulte, plōrās? tibi quidem edepol cōpia est,

dum lingua vīvet, quī rem solvās omnibus.

2.7.

SCĒPARNIŌ · LABRĀX · CHARMIDĒS

SCĒ quid illuc, opsecrō, negōtī est quod duae mulierculae

hīc in fānō Veneris signum flentēs amplexae tenent,

nescioquem metuentēs miserae? nocte hāc aiunt proxumā

sē iactātās atque ēiectās hodiē esse aiunt ē marī.

LAB opsecrō hercle, adulēscēns, ubi istaec sunt quās memorās mulierēs?

SCĒ hīc in fānō Veneris. LAB quot sunt? SCĒ totidem quot ego et tū sumus.

LAB nempe meae? SCĒ nempe nesciō istuc. LAB quā sunt faciē? SCĒ scītulâ.

vel ego amāre utramvīs possum, sī probē appōtus siem.

LAB nempe puellae? SCĒ nempe molestus es. ī vīse, sī lubet.

LAB meās oportet intus esse hīc mulierēs, mī Charmidēs.

CHA Iuppiter tē perdat, et sī sunt, et sī nōn sunt tamen.

LAB intrō rumpam iam hūc in Veneris fānum. CHA in barathrum māvelim.

opsecrō, hospes, dā mihi aliquid ubi condormīscam locī.

SCĒ istīc ubivīs condormīsce; nēmō prohibet, pūblicum est.

CHA at vidēs mē ōrnātus ut sim vestīmentīs ūvidīs:

recipe mē in tēctum, dā mihi vestīmentī aliquid āridī,

dum ārēscunt mea; in aliquō tibi grātiam referam locō.

SCĒ tegillum eccillud, mihi ūnum id āret; id sī vīs, dabō:

eōdem amictus, eōdem tēctus esse soleō, sī pluit.

tū istaec mihi datō: exārēscent faxō. CHA eho an tē paenitet,

in marī quod ēlāvī, nī hīc in terrā iterum ēluam?

SCĒ ēluās tū an exunguāre, ciccum nōn interduim.

tibi ego numquam quicquam crēdam, nisi sī acceptō pignore.

tū vel sūdā vel perī algū, vel tū aegrōtā vel valē.

barbarum hospitem mī in aedīs nīl moror. sat lītiu’ est.

CHA iamne abīs? vēnālis illic ductitāvit, quisquis est;

nōn est misericors. sed quid ego hīc astō īnfēlīx ūvidus?

quīn abeō hūc in Veneris fānum, ut ēdormīscam hanc crāpulam,

quam pōtāvī praeter animī quam libuit sententiam?

quasi vīnīs Graecīs Neptūnus nōbīs suffūdit mare,

itaque alvom prōdī spērāvit nōbīs salsīs pōculīs;

quid opu’ est verbīs? sī invītāre nōs paulisper pergeret,

ibīdem obdormīssēmus: nunc vix vīvōs āmīsit domum.

nunc lēnōnem quid agat intus vīsam, convīvam meum.

3.1.

DAEMONĒS

DAE mīrīs modīs dī lūdōs faciunt hominibus:

mīrīsque exemplīs somnia in somnīs danunt

nē dormientīs quidem sinunt quiēscere.

velut ego hāc nocte quae praecessit proxumā

mīrum atque īnscītum somniāvī somnium.

ad hirundinīnum nīdum vīsa est sīmia

ascēnsiōnem ut faceret ammōlīrier

ut in omnibus *** suīs

neque eās ēripere quībat inde. postibi

vidētur ad mē sīmia aggredirier,

rogāre scālās ut darem ūtendās sibi.

ego ad hoc exemplum sīmiae respondeō, ---

natās ex Philomēlā @ atque ex Procnē esse hirundinēs.

agō cum illā, nē quid noceat meīs populāribus.

atque illa animō iam fierī ferōcior;

vidētur ultrō mihi malum minitārier.

in iūs vocat mēd. ibi ego nescioquō modō

īrātus videor mediam arripere sīmiam;

conclūdō in vincla bēstiam nēquissumam.

nunc quam ad rem dīcam hoc attinēre somnium,

numquam hodiē quīvī ad coniectūram ēvādere.

sed quid hīc in Veneris fānō meae vīcīniae

clāmōris oritur? animus mīrātur meus.

3.2.

TRACHALIŌ · DAEMONĒS

TRA prō Cȳrēnēnsēs populārēs, vostram ego implōrō fidem,

agricolae, accolae propinquī quī estis hīs regiōnibus,

ferte opem inopiae atque exemplum pessumum pessum date.

vindicāte, nē impiōrum potior sit pollentia

quam innocentum, quī sē scelere fierī nōlunt nōbilēs.

statuite exemplum impudentī, date pudōrī praemium,

facite hīc lēge potius liceat quam vī vīctō vīvere.

currite hūc in Veneris fānum, vostram iterum implōrō fidem,

quī prope hīc adestis quīque audītis clāmōrem meum,

ferte suppetiās quī Venerī Veneriaeque antistitae

mōre antīquō in cūstōdēlam suom commīsērunt caput,

praetorquēte iniūriae prius collum quam ad vōs pervēnat.

DAE quid istuc est negōtī? TRA per ego haec genua tē optestor, senex,

quisquis es — DAE quīn tū ergō omitte genua et quid sit mī expedī

quod tumultuēs. TRA — tēque ōrō et quaesō, sī spērās tibi

hōc annō multum futūrum sirpe et lāserpīcium

eamque ēventūram exagōgam Capuam salvam et sospitem,

atque ab lippitūdine ūsque siccitās ut sit tibi —

DAE sānun es? TRA — seu tibi cōnfīdis fore multam magudarim

ut tē nē pigeat dare operam mihi quod tē ōrābō, senex.

DAE at ego tē per crūra et tālōs tergumque obtestor tuom,

ut, tibi ulmeam uberem esse spērēs virgidēmiam

et tibi ēventūram hoc annō ūberem messem malī,

ut mī istuc dīcās negōtī quid sit, quod tumultuēs.

TRA quī lubet maledīcere? equidem tibi bona optāvī omnia.

DAE bene equidem tibi dīcō, quī tē digna ut ēveniant precor.

TRA opsecrō, hoc praevortere ergō. DAE quid negōtī est? TRA mulierēs

duae innocentēs intus hīc sunt, tuī indigentēs auxilī,

quibus advorsum iūs lēgēsque īnsignīte iniūria hīc

facta est fitque in Veneris fānō; tum sacerdōs Veneria

indignē afflīctātur. DAE quis homō est tantā cōnfīdentiā,

quī sacerdōtem violāre audet? sed eae mulierēs

quae sunt? aut quid īs inīquī fit? TRA sī dās operam, ēloquar.

Veneris signum sunt amplexae. nunc homō audācissumus

eās dēripere volt. eās ambās esse oportet līberās.

DAE quis istic est quī deōs tam parvī pendit? paucīs expedī.

TRA fraudis sceleris parricīdī periūrī plēnissumus,

lēgirupa impudēns impūrus inverēcundissumus,

ūnō verbō absolvam, lēnō est: quid illum porrō praedicem?

DAE edepol īnfortūniō hominem praedicās dōnābilem.

TRA quī sacerdōtī scelestus faucīs interpresserit.

DAE at malō cum magnō suō fēcit hercle. īte istinc forās,

Turbaliō, Sparāx. ubi estis? TRA ī opsecrō intrō, subvenī

illīs. DAE iterum haud imperābō. sequiminī hāc. TRA age nunciam,

iubē oculōs ēlīdere, itidem ut sēpiīs faciunt coquī.

DAE prōripite hominem pedibus hūc itidem quasi occīsam sūem.

TRA audiō tumultum. opīnor, lēnō pugnīs pectitur.

nimis velim improbissumō hominī mālās ēdentāverint.

sed eccās ipsae hūc ēgrediuntur timidae ē fānō mulierēs.

3.3.

PALAESTRA · TRACHALIŌ · AMPELISCA

PAL nunc id est cum omnium cōpiārum atque opum,

auxilī, praesidī viduitās nōs tenet.

nec salu’ est nec via est quae salūtem afferat,

nec quam in partem ingredī persequāmur

scīmus: tantō in metū nunc sumus ambae,

tanta importūnitās tantaque iniūria

orta in nōs est modo hīc intus ab nostrō erō,

quī scelestus sacerdōtem ānum praecipes

reppulit prōpulit perquam indignīs modīs

nōsque ab signō intumō vī dēripuit suā.

sed nunc sēsē ut ferunt rēs fortūnaeque nostrae,

pār morīrī est. neque est melius morte

in malīs rēbus miserīs.

TRA quid est? quae illaec ōrātiō est?

cessō ego hās cōnsōlārī? heus, Palaestra! PAL quī vocat?

TRA Ampelisca. AMP opsecrō, quis est quī vocat?

PAL quis is est quī nōminat? TRA sī respexis, sciēs.

PAL ō salūtis meae spēs. TRA tacē ac bonō animō es.

mē vidē. PAL sī modo id liceat, vīs nē opprimat,

quae vīs vim mī afferam ipsa adigit. TRA āh, dēsine,

nimis inepta es.

PAL dēsiste dictīs nunciam miseram mē cōnsōlārī;

nisi quid rē praesidium apparās, Trachaliō, acta haec rēs est.

AMP certum est morīrī quam hunc patī saevīre lēnōnem in mē.

sed muliebrī animō sum tamen: miserae quom venit in mentem

mihi mortis, metus membra occupat. edepol diem hunc acerbum.

TRA bonum animum habēte. PAL nam, opsecrō, unde animus mī invenītur?

TRA nē, inquam, timēte; assīdite hīc in ārā. AMP quid istaec āra

prōdesse nōbīs plūs potest quam signum in fānō hīc intus

Veneris, quod amplexae modo, unde abreptae per vim miserae?

TRA sedēte hīc modo, ego hinc vōs tamen tūtābor. āram habēte hanc

vōbīs prō castrīs, moenia haec; hinc ego vōs dēfēnsābō;

praesidiō Veneris malitiae lēnōnis contrā incēdam.

PAL tibi auscultāmus et, Venus alma, ambae tē opsecrāmus,

āram amplexantēs hanc tuam lacrumantēs, genibus nīxae,

in cūstōdēlam nōs tuam ut recipiās et tūtēre;

illōs scelestōs, quī tuom fēcērunt fānum parvī,

fac ut ulcīscāre nōsque ut hanc tuā pāce āram opsīdere

patiāre: ēlautae ambae sumus operā Neptūnī noctū,

nē invīsās@ habeās nēve idcircō nōbīs vitiō vortās,

sī quippiam est minus quod bene esse lautum tū arbitrāre.

TRA Venus, aequom hās petere intellegō: decet abs tē id impetrārī;

ignōscere hīs tē convenit: metus hās id ut faciant subigit.

tē ex conchā nātam esse autumant, cave tū hārum conchās spernās.

sed optumē eccum exit senex, patrōnus mihique et vōbīs.

3.4.

DAEMONĒS · TRACHALIŌ · LABRĀX · LŌRĀRIĪ

DAE exī ē fānō, nātum quantum est hominum sacrilēgissume.

vōs in āram abīte sessum. sed ubi sunt? TRA hūc respice.

DAE optumē, istuc voluerāmus. iubē modo accēdat prope.

tūn lēgirupiōnem hīc nōbīs cum dīs facere postulās?

pugnum in ōs impinge. LAB inīqua haec patior cum pretiō tuō.

DAE at etiam minitātur audāx? LAB iūs meum ēreptum est mihi,

meās mihi ancillās invītō mē ēripis. TRA cedo iūdicem

dē senātū Cȳrēnēnsī quemvīs opulentum virum,

sī tuās esse oportet nīve eās esse oportet līberās

nīve in carcerem compingī tē est aequom aetātemque ibi

tē ūsque habitāre dōnec tōtum carcerem contrīverīs.

LAB nōn hodiē istī reī auspicāvī, ut cum furciferō fābuler.

tē ego appellō. DAE cum istōc prīmum, quī tē nōvit, disputā.

LAB tēcum agō. TRA atquī mēcum agendum est. suntne illae ancillae tuae?

LAB sunt. TRA agedum ergō, tange utramvīs digitulō minimō modō.

LAB quid sī attigerō? TRA extemplō hercle ego tē follem pugilātōrium

faciam et pendentem incursābō pugnīs, periūrissume.

LAB mihi nōn liceat meās ancillās Veneris dē ārā abdūcere?

DAE nōn licet: est lēx apud nōs — LAB mihi cum vestrīs lēgibus

nīl quicquam est commercī. equidem istās iam ambās ēdūcam forās.

tū, senex, sī istās amās, hūc āridō argentō est opus;

sī autem Venerī complacuērunt, habeat, sī argentum dabit.

DAE det tibi argentum? nunc adeō meam ut sciās sententiam,

occipitō modo illīs afferre vim ioculō pauxillulum,

ita ego tē hinc ōrnātum āmittam, tū ipsus tē ut nōn nōverīs.

vōs adeō, ubi ego innuerō vōbīs, nī eī caput exoculāssitis,

quasi murtēta iuncī, item ego vōs virgīs circumvinciam.

LAB vī agis. TRA etiam vim probrō das, flāgitī flagrantia?

LAB tūn, trifurcifer, mihi audēs inclēmenter dīcere?

TRA fateor, ego trifurcifer sum, tū es homō apprīmē probus:

numquī minus hāsce esse oportet līberās? LAB quid “līberās”?

TRA atque erās tuās quidem hercle, atque ex germānā Graeciā;

nam altera haec est nāta Athēnīs ingenuīs parentibus.

DAE quid ego ex tē audiō? TRA hanc Athēnīs esse nātam līberam.

DAE mea populāris, opsecrō, haec est? TRA nōn tū Cȳrēnēnsis es?

DAE immō Athēnīs nātus altusque ēducātusque Atticīs.

TRA opsecrō, dēfende cīvēs tuās, senex. DAE ō fīlia

mea, quom hanc videō, meārum mē absēns miseriārum commonēs;

trīma quae periit mihi, iam tanta esset, sī vīvit, sciō.

LAB argentum ego prō istīsce ambābus cuiae erant dominō dedī;

quid meā refert, haec Athēnīs nātae an Thēbīs sient,

dum mihi rēctē servitūtem serviant? TRA itane, impudēns?

tūne hīc, fēlēs virginālis, līberōs parentibus

sublēctōs habēbis atque indignō quaestū conterēs?

nam huic alterae quae patria sit profectō nesciō,

nisi sciō probiōrem hanc esse quam tē, impūrātissume.

LAB tuae istae sunt? TRA contende ergō, uter sit tergō vērior:

nī offerūmentās habēbis plūrīs in tergō tuō

quam ūlla nāvis longa clāvōs, tum ego erō mendācissumus:

posteā aspicitō meum, quandō ego tuom īnspectāverō:

nī erit tam sincērum, ut quīvīs dīcat ampullārius

optimum esse operī faciundō corium et sincērissumum,

quid causae est quīn virgīs tē ūsque ad saturitātem sauciem?

quid illās spectās? quās sī attigerīs, oculōs ēripiam tibi.

LAB atquī, quia votās, utramque iam mēcum abdūcam simul.

DAE quid faciēs? LAB Volcānum addūcam, is Venerī est adversārius.

TRA quō illic it? LAB heus, ecquis hīc est? heus. DAE sī attigerīs ōstium,

iam hercle tibi messis in ōre fīet mergīs pugneīs.

LŌR nūllum habēmus ignem, fīcīs victitāmus āridīs.

DAE ego dabō ignem, sīquidem in capite tuō cōnflandī cōpia est.

LAB ībō hercle aliquō quaeritātum ignem. DAE quid quom invēnerīs?

LAB ignem magnum hīc faciam. DAE quīn inhūmānum exūrās tibi?

LAB immō hāsce ambās hīc in ārā ut vīvās combūram, id volō.

DAE iam hercle ego tē barbā continuō arripiam, in ignem coniciam

tēque ambustulātum obiciam magnīs avibus pābulum.

quom coniectūram egomet mēcum faciō, haec illa est sīmia,

quae hās hirundinēs ex nīdō volt ēripere ingrātiīs,

quod ego in somnīs somniāvī. TRA scīn quid tēcum ōrō, senex?

ut illās servēs, vim dēfendās, dum ego erum addūcō meum.

DAE quaere erum atque addūce. TRA at hic nē — DAE maxumō malō suō,

sī attigerit sīve occeptāssit. TRA cūrā. DAE cūrātum est, abī.

TRA hunc quoque asservā ipsum, nē quō abītat; nam prōmīsimus

carnuficī aut talentum magnum aut hunc hodiē sistere.

DAE abī modo, ego dum hoc cūrābō rēctē. TRA iam ego revēnerō.

3.5.

DAEMONĒS · LABRĀX · LŌRĀRIĪ

DAE utrum tū, lēnō, cum mālō lubentius

quiēscis an sīc sine mālō, sī cōpia est?

LAB ego quae tū loquere floccī nōn faciō, senex.

meās quidem tē invītō et Venere et summō Iove

dē ārā capillō iam dēripiam. DAE tangedum.

LAB tangam hercle vērō. DAE agedum ergō, accēde hūc modo.

LAB iubēdum recēdere istōs ambō illūc modo.

DAE immō ad tē accēdent. LAB nōn hercle equidem cēnseō.

DAE quid agēs, sī accēdent propius? LAB ego recesserō.

vērum, senex, sī tē umquam in urbe offenderō,

numquam hercle quisquam mē lēnōnem dīxerit,

sī tē nōn lūdōs pessumōs dīmīserō.

DAE facitō istuc quod minitāre; sed nunc interim,

sī illās attigerīs, dabitur tibi magnum mālum.

LAB quam magnum vērō? DAE quantum lēnōnī sat est.

LAB mināciās ego floccī nōn faciam tuās,

equidem hās tē invītō iam ambās rapiam. DAE tangedum.

LAB tangam hercle vērō. DAE tangēs, at scīn quōmodo?

īdum, Turbaliō, curriculō, affertō domō

duās clāvās. LAB clāvās? DAE sed probās. properā cito.

ego tē hodiē faxo rēctē acceptum ut dignus es.

LAB ēheu, scelestus galeam in nāvī perdidī;

nunc mī opportūna hīc esset, salva sī foret.

licet saltem istās mī appellāre? DAE nōn licet.

ehem, optimē edepol eccum clāvātor venit.

LAB illud quidem edepol tinnīmentum est auribus.

DAE age accipe illinc alteram clāvam, Sparāx.

age, alter istinc, alter hinc assistite.

assistite ambō sīc. audīte nunciam:

sī hercle illic illās hodiē digitō tetigerit

invītās, nī istunc istīs invītāssitis

ūsque adeō dōnec quā domum abeat nesciat,

periistis ambō. sī appellābit quempiam,

vōs respondētōte istinc istārum vicem;

sīn ipse abīre hinc volet, quantum potest

extemplō amplectitōte crūra fustibus.

LAB etiam mē abīre hinc nōn sinent? DAE dīxī satis.

et ubi ille servos cum erō hūc advēnerit,

quī erum accersīvit, ītōte extemplō domum.

cūrāte haec sultis magnā dīligentiā.

LAB heu hercle, nē istīc fāna mūtantur cito:

iam hoc Herculī est, Veneris fānum quod fuit,

ita duo dēstituit signa hīc cum clāvīs senex.

nōn hercle quō hinc nunc gentium aufugiam sciō,

ita nunc mī utrumque saevit, et terra et mare.

Palaestra. LŌR quid vīs? LAB apage, contrōversia est,

haec quidem Palaestra quae respondit nōn mea est.

heus, Ampelisca. LŌR2 cave sīs īnfortūniō.

LAB ultrō tē. signa ut hominēs satis rēctē monent.

sed vōbīs dīcō, heus vōs, num molestiae est,

mē adīre ad illās propius? LŌR nīl nōbīs quidem.

LAB numquid molestum mihi erit? LŌR nīl, sī cāverīs.

LAB quid est quod caveam? LŌR em, ā crassō īnfortūniō.

LAB quaesō hercle, abīre ut liceat. LŌR abeās, sī velīs.

LAB bene hercle factum. habeō vōbīs grātiam.

nōn cēdam potius. LŌR illīc astātō īlicō.

LAB edepol prōvēnī nēquiter multīs modīs.

certum est hāsce hodiē ūsque opsidiōne vincere.

3.6.

PLĒSIDIPPUS · TRACHALIŌ · LABRĀX · CHARMIDĒS · LŌRĀRIĪ

PLĒ meamne ille amīcam lēnō vī, violentiā

dē ārā dēripere Veneris voluit? TRA admodum.

PLĒ quīn occīdistī extemplō? TRA gladius nōn erat.

PLĒ caperēs aut fustem aut lapidem. TRA quid? ego quasi canem

hominem īnsectārer lapidibus nēquissumum?

LAB nunc pol ego periī, Plēsidippus eccum adest.

converret iam hic mē tōtum cum pulvisculō.

PLĒ etiamne in ārā tunc sedēbant mulierēs,

quom ad mē prōfectu’ es īre? TRA ibīdem nunc sedent.

PLĒ quis illās nunc illīc servat? TRA nescioquis senex,

vīcīnus Veneris; is dēdit operam optumam.

is nunc cum servīs servat. ego mandāveram.

PLĒ dūc mē ad lēnōnem rēctā. ubi illic est homō?

LAB salvē. PLĒ salūtem nīl moror. optā ōcius:

rapī tē optortō collō māvīs an trahī?

utrum vīs optā, dum licet. LAB neutrum volō.

PLĒ abī sānē ad lītus curriculō, Trachaliō,

iubē illōs in urbem īre obviam ad portum mihi,

quōs mēcum dūxī, hunc quī ad carnificem trāderent.

post hūc reditō atque agitātō hīc cūstōdiam.

ego hunc scelestum in iūs rapiam exulem.

age, ambulā in iūs. LAB quid ego dēlīquī? PLĒ rogās,

quīn arrabōnem ā mē accēpistī ob mulierem

et eam hinc abduxtī? LAB nōn āvēxī. PLĒ cūr negās?

LAB quia pol prōvēxī; āvehere nōn quīvī miser.

equidem tibi mē dīxeram praestō fore

apud Veneris fānum: numquid mūtō? sumne ibi?

PLĒ in iūre causam dīcitō, hīc verbum sat est:

sequēre. LAB opsecrō tē, subvenī mī, Charmidēs.

rapior optortō collō. CHA quis mē nōminat?

LAB vidēn mē ut rapior? CHA videō, atque īnspectō lubēns.

LAB nōn subvenīre mī audēs? CHA quis homō tē rapit?

LAB adulēscēns Plēsidippus. CHA ut nānctu’ es, habē.

bonō animō meliu’ est tē in nervom corrēpere.

tibi optigit quod plūrumī exoptant sibi.

LAB quid id est? CHA ut id quod quaerant inveniant sibi.

LAB sequēre, opsecrō, mē. CHA pariter suādēs quālis es:

tū in nervom rapēre, eō mē opsecrās ut tē sequar.

etiam retentās? LAB periī. PLĒ vērum sit velim.

tū, mea Palaestra et Ampelisca, ibīdem īlicō

manēte, dum ego hūc redeō. LŌR equidem suādeō

ut ad nōs abeant potius, dum recipis. PLĒ placet,

bene facitis. LAB fūrēs mī estis. LŌR quid “fūrēs”? rape.

LAB ōrō, opsecrō, Palaestra. PLĒ sequēre, carnufex.

LAB hospes — CHA nōn sum hospes, repudiō hospitium tuom.

LAB sīcine mē spernis? CHA sīc agō: semel bibō.

LAB dī tē infelicent! CHA istī capitī dīcitō.

crēdō alium in aliam bēluam hominem vortier:

illic in columbum, crēdō, lēnō vortitur,

nam in columbārī collus haud multō post erit;

in nervom ille hodiē nīdāmenta congeret.

vērum tamen ībō, eī advocātus ut siem,

sī quī meā operā citius addīcī potest.