magnanimum Aeacidēn formīdātamque Tonantī

prōgeniem et patriō vetitam succēdere caelō,

dīva, refer. quamquam ācta virī multum incluta cantū

Maeoniō, sed plūra vacant: nōs īre per omnem —

sīc amor est — hērōa velīs Scȳrōque latentem

Dūlichiā prōferre tubā nec in Hectore tractō

sistere, sed tōtā iuvenem dēdūcere Trōiā.

tū modo, sī veterem dignō dēplēvimus haustū,

dā fontēs mihi, Phoebe, novōs ac fronde secundā

necte comās: neque enim Āonium nemus advena pulsō

nec mea nunc prīmīs augēscunt tempora vittīs.

scit Dircaeus ager mēque inter prīsca parentum

nōmina cumque suō numerant Amphīone Thēbae.

at tū, quem longē prīmum stupet Ītala virtūs

Graiaque, cui geminae flōrent vātumque ducumque

certātim laurūs — ōlim dolet altera vincī —

dā veniam ac trepidum patere hōc sūdāre parumper

pulvere. tē longō necdum fīdente parātū

mōlīmur magnusque tibī praelūdit Achillēs.

solverat Oebaliō classem dē lītore pāstor

Dardanus incautās blandē populātus Amȳclās

plēnaque māternī referēns praesāgia somnī

culpātum relegēbat iter, quā condita pontō

flūctibus invīsīs iam Nēreis imperat Hellē,

cum Thetis Īdaeōs — heu numquam vāna parentum

auguria — expāvit vitreō sub gurgite rēmōs.

nec mora, et undōsīs turbā comitante sorōrum

prōsiluit thalamīs: fervent coeuntia Phrixī

lītora et angustum dominās nōn explicat aequor.

illa ubi discussō prīmum subit āera pontō,

‘mē petit haec, mihi classis’ ait ‘fūnesta minātur.

agnōscō monitūs et Prōtea vēra locūtum.

ecce novam Priamō facibus dē puppe levātīs

fert Bellōna nurum: videō iam mīlle carīnīs

Īonium Aegaeumque premī. nec sufficit, omnis

quod plaga Graiugenum tumidīs coniūrat Atrīdīs:

iam pelagō terrīsque meus quaerētur Achillēs,

et volet ipse sequī. quid enim cūnābula parvō

Pēlion et torvī commīsimus antra magistrī?

illīc, nī fallor, Lapithārum proelia lūdit

improbus et patriā iam sē mētītur in hastā.

ō dolor, ō sērī māternō in corde timōrēs!

nōn potuī īnfēlīx, cum prīmum gurgite nostrō

Rhoetēae cecidēre trabēs, attollere magnum

aequor et incestī praedōnis vēla profunda

tempestāte sequī cūnctāsque īnferre sorōrēs?

nunc quoque — sed tardum, iam plēna iniūria raptae.

ībō tamen pelagīque deōs dextramque secundī,

quod superest, complexa Iovis per Tēthyos annōs

grandaevumque patrem supplex miseranda rogābō

ūnam hiemem.’

aspicit. Ōceanō veniēbat ab hospite, mēnsīs

laetus et aequoreō diffūsus nectare vultūs,

unde hiemēs ventīque silent cantūque quiētō

armigerī Trītōnes eunt scopulōsaque cētē

Tyrrhēnīque gregēs circumque īnfrāque rotantur

rēge salūtātō. placidīs ipse arduus undīs

ēminet et triplicī tēlō iubet īre iugālēs;

illī spūmiferōs glomerant ā pectore cursūs,

pōne natant dēlentque pedum vestīgia caudā.

tum Thetis: ‘ō magnī genitor rēctorque profundī,

aspicis in quālēs miserum patefēceris ūsūs

aequor? eunt tūtīs terrārum crīmina vēlīs,

ex quō iūra fretī maiestātemque repostam

rūpit Iāsoniā puppis Pagasaea rapīnā.

ēn aliud fūrtō scelus et spolia hospita portāns

nāvigat iniūstae temerārius arbiter Īdae,

ēheu quōs gemitūs terrīs caelōque datūrus,

quōs mihi! sīc Phrygiae pēnsāmus praemia palmae,

hī Veneris mōrēs, hoc grātae mūnus alumnae.

hās saltem — num sēmideōs nostrumque reportant

Thēsēa? — sī quis adhūc undīs honor, obrue puppēs,

aut permitte fretum! nūlla inclēmentia: fās sit

prō nātō timuisse mihī. dā pellere lūctūs,

nec tibi dē tantīs placeat mē flūctibus ūnum

lītus et Īliacī scopulōs habitāre sepulcrī.’

ōrābat laniāta genās et pectore nūdō

caeruleīs obstābat equīs, sed rēctor aquārum

invītat currū dictīsque ita mulcet amīcīs:

‘nē pete Dardaniam frūstrā, Theti, mergere classem:

fāta vetant. ratus ōrdō deīs miscēre cruentās

Eurōpamque Asiamque manūs, cōnsultaque bellī

Iuppiter et trīstēs ēdīxit caedibus annōs.

quem tū illīc nātum Sīgēō in pulvere, quanta

aspiciēs victrīx Phrygiārum fūnera mātrum,

cum tuus Aeacidēs tepidō modo sanguine Teucrōs

undābit campōs, modo crassa exīre vetābit

flūmina et Hectoreō tardābit fūnere currūs

impelletque manū nostrōs, opera irrita, mūrōs!

Pēlea iam dēsiste querī thalamōsque minōrēs:

crēdēris peperisse Iovī, nec inulta dolēbis

cognātīsque ūtēre fretīs. dabō tollere flūctūs,

cum reducēs Danaī nocturnaque signa Caphēreus

exseret et dīrum pariter quaerēmus Ulixem.’

dīxerat. illa gravī vultum dēmissa repulsā,

quae iam excīre fretum et ratibus bellāre parābat

Īliacīs, aliōs animō commenta parātūs,

trīstis ad Haemoniās dētorquet bracchia terrās.

ter cōnāta manū, liquidum ter gressibus aequor

reppulit et niveās feriunt vada Thessala plantās.

laetantur montēs et cōnūbiālia pandunt

antra sinūs lātēque deae Sperchīos abundat

obvius et dulcī vestīgia circuit undā.

illa nihil gāvīsa locīs, sed coepta fatīgat

pectore cōnsilia et sollers pietāte magistrā

longaevum Chīrōna petit. domus ardua montem

perforat et longō suspendit Pēlion arcū;

pars exhausta manū, partem sua rūperat aetās.

signa tamen dīvumque torī et quem quisque sacrārit

accubitū geniōque locum mōnstrantur. at intrā

Centaurī stabula alta patent, nōn aequa nefandīs

frātribus; hīc hominum nūllōs experta cruōrēs

spīcula nec truncae bellīs geniālibus ornī

aut cōnsanguineōs frāctī crātēres in hostēs,

sed pharetrae īnsontēs et inānia terga ferārum.

haec quoque dum viridis; nam tunc labor ūnus inermī

nōsse salūtiferās dubiīs animantibus herbās

aut mōnstrāre lyrā veterēs hērōas alumnō.

et tunc vēnātū reditūrum in līmine prīmō

opperiēns properatque dapēs largōque serēnat

igne domum, cum vīsa procul dē lītore surgēns

Nēreis. ērumpit silvīs — dant gaudia vīrēs —

nōtaque dēsuētō crepuit senis ungula campō.

tunc blandus dextrā atque īmōs dēmissus in armōs

pauperibus tēctīs indūcit et admonet antrī.

iamdūdum tacitō lūstrat Thetis omnia vīsū

nec perpessa morās, ‘ubinam mea pignora, Chīrōn,

dīc,’ ait, ‘aut cūr ūlla puer iam tempora dūcit

tē sine? nōn meritō trepidus sopor ātraque mātrī

signa deum et magnōs utinam mentīta timōrēs?

namque modo īnfēnsōs uterō mihi contuor ēnsēs,

nunc plānctū līvēre manūs, modo in ūbera saevās

īre ferās; saepe ipsa — nefās! — sub inānia nātum

Tartara et ad Stygiōs iterum ferō mergere fontēs.

hōs abolēre metūs magicī iubet ōrdine sacrī

Carpathius vātēs puerumque sub axe perāctō

sēcrētīs lūstrāre fretīs, ubi lītora summa

Ōceanī et genitor tepet illābentibus astrīs

Pontus. ibi ignōtīs horrenda piācula dīvīs

dōnaque — sed longum cūncta ēnumerāre vetorque.

trāde magis!’ sīc ficta parēns, neque enim ille dedisset,

sī mollēs habitūs et tegmina foeda fatērī

ausa senī. tunc ipse refert: ‘dūc, optima, quaesō,

dūc, genetrīx, humilīque deōs īnfringe precātū.

nam superant tua vōta modum plācandaque multum

invidia est. nunc addō metum, sed vēra fatēbor:

nescioquid magnum, nec mē patria ōmina fallunt,

vīs festīna parat tenuēsque supervenit annōs.

ōlim et ferre minās avidēque audīre solēbat

imperia et nostrīs procul haud discēdere ab antrīs;

nunc illum nōn Ossa capit, nōn Pēlion ingēns

Pharsāliaeve nivēs. ipsī mihi saepe queruntur

Centaurī raptāsque domōs abstractaque cōram

armenta et sēmet campīs fluviīsque fugārī,

īnsidiāsque et bella parant tumidēque minantur.

ōlim equidem, Argōōs pīnus cum Thessala rēgēs

hāc veheret, iuvenem Alcīdēn et Thēsēa vīdī —

sed taceō.’

ille aderat multō sūdōre et pulvere maior,

et tamen arma inter festīnātōsque labōrēs

dulcis adhūc vīsū. niveō natat ignis in ōre

purpureus fulvōque nitet coma grātior aurō,

necdum prīma novā lānūgine vertitur aetās

tranquillaeque facēs oculīs et plūrima vultū

māter inest, quālis Lyciā vēnātor Apollō

cum redit et saevīs permūtat plēctra pharetrīs.

forte et laetus adest — ō quantum gaudia fōrmae

adiciunt — fētam Pholoēs sub rūpe leaenam

perculerat ferrō vacuīsque relīquerat antrīs

ipsam, sed catulōs apportat et incitat unguēs.

quōs tamen, ut fīdō genetrīx in līmine vīsa est,

abicit exceptamque avidīs circumligat ulnīs,

iam gravis amplexū iamque aequus vertice mātrī.

īnsequitur magnō iam tunc cōnexus amōre

Patroclus tantīsque extenditur aemulus actīs,

pār studiīs aevīque modīs, sed rōbore longē,

et tamen aequālī vīsūrus Pergama fātō.

prōtinus ille subit rapidō quae proxima saltū

flūmina fūmantēsque genās crīnemque novātur

fontibus, Eurōtae quālis vada Castor anhēlō

intrat equō fessumque suī iubar excitat astrī.

mīrātur cōmitque senex, nunc pectora mulcēns,

nunc fortēs umerōs; angunt sua gaudia mātrem.

tunc lībāre dapēs Bacchēaque mūnera Chīrōn

ōrat et attonitae varia oblectāmina nectēns

ēlicit extrēmō chelyn et sōlantia cūrās

fīla movet leviterque expertās pollice chordās

dat puerō. canit ille libēns immānia laudum

sēmina: quot tumidae superārit iussa novercae

Amphitryōniadēs, crūdum quō Bebryca caestū

obruerit Pollūx, quantō circumdata nexū

rūperit Aegīdēs Mīnōia bracchia taurī,

māternōs in fīne torōs superīsque gravātum

Pēlion. hīc vīctō rīsit Thetis ānxia vultū.

nox trahit in somnōs; saxō collābitur ingēns

Centaurus blandusque umerīs sē innectit Achillēs,

quamquam ibi fīda parēns, assuētaque pectora māvult.

at Thetis undisonīs per noctem in rūpibus astāns,

quae nātō sēcrēta velit, quibus abdere terrīs

dēstinet, hūc illūc dīvīsā mente volūtat.

proxima, sed studiīs multum Māvortia, Thrācē;

nec Macetum gēns dūra placet laudumque datūrī

Cēcropidae stimulōs; nimium opportūna carīnīs

Sēstos Abȳdēnīque sinūs. placet īre per artās

Cȳcladas; hīc sprētae Myconosque humilisque Serīphos

et Lemnos nōn aequa virīs atque hospita Dēlos

gentibus. imbellī nūper Lycomēdis ab aulā

virgineōs coetūs et lītora persona lūdō

audierat, dūrōs laxantem Aegaeona nexūs

missa sequī centumque deī numerāre catēnās.

haec placet, haec timidae tellūs tūtissima mātrī.

quālis vīcīnō volucris iam sēdula partū

iamque timēns quā fronde domum suspendat inānem;

prōvidet hīc ventōs, hīc ānxia cōgitat anguēs,

hīc hominēs: tandem dubiae placet umbra, novīsque

vix stetit in rāmīs et prōtinus arbor amātur.

altera cōnsiliō superest trīstemque fatīgat

cūra deam, nātum ipsa sinū complexa per undās

an magnō Trītōne ferat, ventōsne volucrēs

advocet an pelagō solitam Thaumantida pāscī.

ēlicit inde fretīs et mūrice frēnat acūtō

delphīnās biiugōs, quōs illī maxima Tēthys

gurgite Atlantēō pelagī sub valle sonōrā

nūtrierat; nūllīs vada per Neptūnia glaucae

tantus honōs fōrmae nandīque potentia nec plūs

pectoris hūmānī. iubet hōs subsistere plēnō

lītore, nē nūdae noceant contāgia terrae.

ipsa dehinc tōtō resolūtum pectore Achillem,

quī puerīs sopor, Haemoniī dē rūpibus antrī

ad placidās dēportat aquās et iussa tacēre

lītora; mōnstrat iter tōtōque effulgurat orbe

Cynthia. prōsequitur dīvam celerēsque recursūs

sēcūrus pelagī Chīrōn rogat ūdaque cēlat

lūmina et abreptōs subitō iam iamque latentēs

ērēctō prōspectat equō, quā cāna parumper

spūmant signa fugae et liquidō perit orbita pontō.

illum nōn aliās reditūrum ad Thessala Tempē

iam trīstis Pholoē, iam nūbilus ingemit Othrys

et tenuior Sperchīos aquīs spēluncaque doctī

mūta senis; quaerunt puerīlia carmina Faunī

et spērāta diū plōrant cōnūbia Nymphae.

iam premit astra diēs humilīque ex aequore Tītān

rōrantēs ēvolvit equōs et ab aethere magnō

sublātum currū pelagus cadit, at vada māter

Scȳria iamdūdum flūctūs ēmēnsa tenēbat,

exierantque iugō fessī delphīnes erīlī,

cum puerī tremefacta quiēs oculīque patentēs

īnfūsum sēnsēre diem. stupet āere prīmō:

quae loca, quī flūctūs, ubi Pēlion? omnia versa

atque ignōta videt dubitatque agnōscere mātrem.

occupat illa manū blandēque affāta paventem:

‘sī mihi, cāre puer, thalamōs sors aequa tulisset,

quōs dabat, aetheriīs ego tē complexa tenērem

sīdus grande plagīs, magnīque puerpera caelī

nīl humilēs Parcās terrēnaque fāta verērer.

nunc impār tibi, nāte, genus, praeclūsaque lētī

tantum ā mātre via est; quīn et metuenda propinquant

tempora et extrēmīs admōta perīcula mētīs.

cēdāmus, paulumque animōs submitte virīlēs

atque habitūs dignāre meōs. sī Lȳdia dūrā

pēnsa manū mollēsque tulit Tīrynthius hastās,

sī decet aurātā Bacchum vestīgia pallā

verrere, virgineōs sī Iuppiter induit artūs,

nec magnum ambiguī frēgērunt Caenea sexūs,

sīc sine, quaesō, minās nūbemque exīre malignam.

mox iterum campōs, iterum Centaurica reddam

lustra tibī: per ego hoc decus et ventūra iuventae

gaudia, sī terrās humilemque experta marītum

tē propter, sī prōgenitum Stygos amne sevērō

armāvī — tōtumque utinam — cape tūta parumper

tegmina nīl nocitūra animō. cūr ōra redūcis

quidve parant oculī? pudet hōc mītēscere cultū?

per tē, cāre puer, cognāta per aequora iūrō,

nesciet hoc Chīrōn.’ sīc horrida pectora tractat

nēquīquam mulcēns; obstat genitorque rogantī

nūtrītorque ingēns et crūda exōrdia magnae

indolis. effrēnae tumidum velut igne iuventae

sī quis equum prīmīs submittere temptet habēnīs,

ille diū campīs fluviīsque et honōre superbō

gāvīsus nōn colla iugō, nōn aspera praebet

ōra lupīs dominīque fremit captīvus inīre

imperia atque aliōs mīrātur discere cursūs.

quis deus attonitae fraudēs astumque parentī

contulit? indocilem quae mēns dētrāxit Achillem?

Palladī lītoreae celebrābat Scȳros honōrum

forte diem, placidōque satae Lycomēde sorōrēs

lūce sacrā patriīs, quae rāra licentia, mūrīs

exierant dare vēris opēs dīvaeque sevērās

fronde ligāre comās et spargere flōribus hastam.

omnibus eximium fōrmae decus, omnibus īdem

cultus et explētō tenerī iam fīne pudōris

virginitās mātūra torīs annīque tumentēs.

sed quantum viridēs pelagī Venus addita Nymphās

obruit, aut umerīs quantum Dīāna relinquit

Nāidas, effulget tantum rēgīna decōrī

Dēidamīa chorī pulchrīsque sorōribus obstat.

illius et roseō flammātur purpura vultū

et gemmīs lūx maior inest et blandius aurum

atque ipsī pār fōrma deae est, sī pectoris anguēs

pōnat et exēmptā pācētur casside vultūs.

hanc ubi dūcentem longē socia agmina vīdit,

trux puer et nūllō temerātus pectora mōtū

dēriguit tōtīsque novum bibit ossibus ignem.

nec latet haustus amor, sed fax vibrāta medullīs

in vultūs atque ōra redit lūcemque genārum

tinguit et impulsam tenuī sūdōre pererrat.

lactea Massagetae velutī cum pōcula fuscant

sanguine pūniceō vel ebur corrumpitur ostrō,

sīc variīs manifēsta notīs palletque rubetque

flamma repēns. eat atque ultrō ferus hospita sacra

disiciat turbae sēcūrus et immemor aevī,

nī pudor et iūnctae teneat reverentia mātris.

ut pater armentī quondam ductorque futūrus,

cui nōndum tōtō peraguntur cornua gȳrō,

cum sociam pāstūs niveō candōre iuvencam

aspicit, ārdēscunt animī prīmusque per ōra

spūmat amor, spectant hilarēs obstantque magistrī.

occupat arreptō iam cōnscia tempore māter:

‘hāsne inter simulāre chorōs et bracchia lūdō

nectere, nāte, grave est? gelidā quid tāle sub Ossā

Pēliacīsque iugīs? ō sī mihi iungere cūrās

atque alium portāre sinū contingat Achillem!’

mulcētur laetumque rubet vīsūsque protervōs

oblīquat vestēsque manū leviōre repellit.

aspicit ambiguum genetrīx cōgīque volentem

iniēcitque sinūs; tum colla rigentia mollit

submittitque gravēs umerōs et fortia laxat

bracchia et impexōs certō domat ōrdine crīnēs

ac sua dīlēctā cervīce monīlia trānsfert;

et pictūrātō cohibēns vestīgia limbō

incessum mōtumque docet fandīque pudōrem.

quāliter artificī vīctūrae pollice cērae

accipiunt fōrmās ignemque manumque sequuntur,

tālis erat dīvae nātum mūtantis imāgō.

nec luctāta diū: superest nam plūrimus illī

invītā virtūte decor, fallitque tuentēs

ambiguus tenuīque latēns discrīmine sexus.

prōcēdunt, iterumque monēns iterumque fatīgāns

blanda Thetis: ‘sīc ergō gradum, sīc ōra manūsque,

nāte, ferēs comitēsque modīs imitābere fictīs,

nē tē suspectum mollī nōn misceat aulae

rēctor et inceptī pereant mendācia fūrtī.’

dīcit et admōtō nōn cessat cōmere tāctū.

sīc ubi virgineīs Hecatē lassāta Therapnīs

ad patrem frātremque redit, comes haeret euntī

māter et ipsa umerōs exsertaque bracchia vēlat;

ipsa arcum pharetrāsque locat vestemque latentem

dēdūcit sparsōsque tumet compōnere crīnēs.

prōtinus aggreditur rēgem atque ibi testibus ārīs

‘hanc tibi’ ait ‘nostrī germānam, rēctor, Achillis —

nōnne vidēs ut torva genās aequandaque frātrī? —

trādimus. arma umerīs arcumque animōsa petēbat

ferre et Amāzoniō cōnūbia pellere rītū,

sed mihi cūrārum satis est prō stirpe virīlī:

haec calathōs et sacra ferat, tū frange regendō

indocilem sexūque tenē, dum nūbilis aetās

solvendusque pudor, nēve exercēre protervās

gymnadas aut lustrīs nemorum concēde vagārī.

intus ale et similēs inter sēclūde puellās;

lītore praecipuē portūque arcēre mementō.

vīdistī modo vēla Phrygum: iam mūtua iūra

fallere trānsmissae pelagō didicēre carīnae.’

accēdit dictīs pater ingeniōque parentis

occultum Aeacidēn — quis dīvum fraudibus obstet? —

accipit. ultrō etiam venerātur supplice dextrā

et grātēs ēlēctus agit, nec turba piārum

Scȳriadum cessat nimiō dēfīgere vīsū

virginis ōra novae, quantum cervīce comīsque

ēmineat quantumque umerōs ac pectora fundat.

dehinc sociāre chorōs castīsque accēdere sacrīs

hortantur cēduntque locō et contingere gaudent.

quāliter Īdaliae volucrēs, ubi mollia frangunt

nūbila, iam longum caelōque domōque gregātae,

sī iūnxit pinnās dīversōque hospita tractū

vēnit avis, cūnctae prīmum mīrantur et horrent;

mox propius propiusque volant, atque āere in ipsō

paulātim fēcēre suam plausūque secundō

circumeunt hilarēs et ad alta cubīlia dūcunt.

dīgreditur multum cūnctāta in līmine māter,

dum repetit monitūs arcānaque murmura fīgit

auribus et tacitō dat verba novissima vultū.

tunc excepta fretō longē cervīce reflexā

abnatat et blandīs affātur lītora vōtīs:

‘cāra mihī tellūs, magnae cui pignora cūrae

dēpositumque ingēns timidō commīsimus astū,

sīs fēlīx taceāsque, precor, quō mōre tacēbat

Crēta Rhēae. tē longus honōs aeternaque cingent

templa nec īnstabilī fāmā superābere Dēlō,

et ventīs et sacra fretīs interque vadōsās

Cȳcladas, Aegaeae frangunt ubi saxa procellae,

Nēreidum tranquilla domus iūrandaque nautīs

īnsula. nē sōlum Danaās admitte carīnās,

nē, precor! “hīc thiasī tantum et nihil ūtile bellīs.”

hoc fāmam nārrāre docē, dumque arma parantur

Dōrica et alternum Māvors interfurit orbem —

cēdō equidem — sit virgō piī Lycomēdis Achillēs.’

intereā meritōs ultrīx Eurōpa dolōrēs

dulcibus armōrum furiīs et supplice rēgum

conquestū flammāta movet. quippe ambit Atrīdēs

ille magis cui nūpta domī facinusque relātū

asperat Īliacum: captam sine Mārte, sine armīs

prōgeniem caelī Spartaeque potentis alumnam,

iūra, fidem, superōs ūnā calcāta rapīnā.

hoc foedus Phrygium, haec geminae commercia terrae?

quid maneat populōs, ubi tanta iniūria prīmōs

dēgrassāta ducēs? coeunt gēns omnis et aetās:

nec tantum excitī, bimarī quōs Isthmia vāllō

claustra nec undisonae quōs circuit umbo Malēae,

sed procul, admōtās Phrixī quā sēmita iungī

Eurōpamque Asiamque vetat, quāsque ōrdine gentēs

lītore Abȳdēnō maris alligat unda supernī.

fervet amor bellī concussāsque ērigit urbēs.

aera domat Temesē, quatitur nāvālibus ōra

Eubois, innumerā resonant incūde Mycēnae,

Pīsa novat currūs, Nemeē dat terga ferārum,

Cirrha sagittiferās certat stīpāre pharetrās,

Lerna gravēs clipeōs caesīs vestīre iuvencīs;

dat bellō peditēs Aetōlus et asper Acarnān,

Argos agit turmās, vacuantur pāscua dītis

Arcadiae, frēnat celerēs Ēpīros alumnōs,

Phōcis et Āoniae iaculīs rārēscitis umbrae,

mūrōrum tormenta Pylos Messēnaque tendunt:

nūlla immūnis humus. velluntur postibus altīs

arma ōlim dīmissa patrum, flammīsque liquēscunt

dōna deum: ēreptum superīs Mārs efferat aurum.

nusquam umbrae veterēs: minor Othrys et ardua sīdunt

Tāygeta, exūtī vīdērunt āera montēs.

iam natat omne nemus: caeduntur rōbora classī,

silva minor rēmīs. ferrum lassātur in ūsūs

innumerōs, quod rōstra liget, quod mūniat arma,

belligerōs quod frēnet equōs, quod mīlle catēnīs

squālentēs nectat tunicās, quod sanguine fūmet

vulneraque alta bibat, quod cōnspīrante venēnō

impellat mortēs; tenuant ūmentia saxa

attrītū et pigrīs addunt mucrōnibus īrās.

nec modus aut arcūs lentāre aut fundere glandēs

aut torrēre sudēs galeāsque attollere cōnīs.

hōs inter mōtūs pigram gemit ūna quiētem

Thessalia et geminīs incūsat fāta querēlīs,

quod senior Pēleus nec adhūc mātūrus Achillēs.

iam Pelopis terrās Graiumque exhauserat orbem

praecipitāns in trānstra virōs īnsānus equōsque

Bellipotēns. fervent portūs et operta carīnīs

stāgna suāsque hiemēs classis prōmōta suōsque

attollit flūctūs: ipsum iam puppibus aequor

dēficit et tōtōs cōnsūmunt carbasa ventōs.

prīma ratēs Danaās Hecatēia congregat Aulis,

rūpibus expositīs longīque crepīdine dorsī

Euboicum scandēns Aulis mare, lītora multum

montivagae dīlēcta deae, iuxtāque Caphēreus

lātrātum pelagō tollēns caput. ille Pelasgās

ut vīdit trānāre ratēs, ter monte ter undīs

intonuit saevaeque dedit praesāgia noctis.

coetus ibi armōrum Trōiae fātālis, ibi ingēns

iūrātur bellum, dōnec sōl annuus omnēs

cōnficeret mētās. tunc prīmum Graecia vīrēs

contemplāta suās, tunc sparsa ac dissona mōlēs

in corpus vultumque coit et rēge sub ūnō

disposita est. sīc curva ferās indāgō latentēs

claudit et admōtīs paulātim cassibus artat;

illae ignem sonitumque pavent diffūsaque linquunt

āvia mīranturque suum dēcrēscere montem,

dōnec in angustam cecidērunt undique vallem,

inque vicem stupuēre gregēs sociōque timōre

mānsuēscunt; simul hirtus aper, simul ursa lupusque

cōgitur et captōs contempsit cerva leōnēs.

sed quamquam et geminī pariter sua bella capessant

Atrīdae fāmamque avidā virtūte paternam

Tȳdīdēs Sthenelusque premant, nec cōgitet annōs

Antilochus septemque Aiāx umbōne coruscet

armentī rēgēs atque aequum moenibus orbem,

cōnsiliīsque armīsque vigil contendat Ulixēs,

omnis in absentem bellī manus ārdet Achillem,

nōmen Achillis amant et in Hectora sōlus Achillēs

poscitur, illum ūnum Teucrīs Priamōque loquuntur

fātālem. quis enim Haemoniīs sub vallibus alter

crēverit effossā rēptāns nive? cuius adortus

crūda rudīmenta et tenerōs fōrmāverit annōs

Centaurus? patriī propior cui līnea caelī,

quemve alium Stygiōs tulerit sēcrēta per amnēs

Nēreis et pulchrōs ferrō praestrūxerit artūs?

haec Graiae castrīs iterant trāduntque cohortēs.

cēdit turba ducum vincīque haud maesta fatētur.

sīc cum pallentēs Phlegraea in castra coīrent

caelicolae iamque Odrysiam Grādīvus in hastam

surgeret et Libycōs Trītōnia tolleret anguēs

ingentemque manū curvāret Dēlius arcum,

stābat anhēla metū sōlum Nātūra Tonantem

respiciēns, quandō ille hiemēs tonitrūsque vocāret

nūbibus, igniferam quot fulmina posceret Aetnēn.

atque ibi dum mixtā vāllātī plēbe suōrum

et maris et bellī cōnsultant tempora rēgēs,

increpitāns magnō vātem Calchanta tumultū

Prōtesilāus ait, namque huic bellāre cupīdō

praecipua et prīmae iam tunc data glōria mortis:

‘ō nimium Phoebī tripodumque oblīte tuōrum

Thestoridē, quandō ōra deō possessa movēbis

iūstius aut quaenam Parcārum occulta reclūdēs?

cernis ut ignōtum cūnctī stupeantque fremantque

Aeacidēn? sordet vulgō Calydōnius hērōs

et magnō genitus Telamōne Aiāxque secundus;

nōs quoque — sed Māvors et Trōia arrepta probābunt.

illum neglēctīs — pudet heu! — ductōribus omnēs

belligerum ceu nūmen amant. dīc ōcius — aut cūr

serta comīs et multus honōs? quibus abditus ōrīs

quāve iubēs tellūre petī? nam fāma nec antrīs

Chīrōnis patriā nec dēgere Pēleos aulā.

heia, irrumpe deōs et fāta latentia vexā,

laurigerōsque ignēs, sī quandō, avidissimus haurī!

arma horrenda tibī saevōsque remīsimus ēnsēs,

numquam hās imbellēs galeā violābere vittās,

sed fēlīx numerōque ducum praestantior omnī,

sī magnum Danaīs prō tē dēpendis Achillem.’

iamdūdum trepidō circumfert lūmina mōtū

intrantemque deum prīmō pallōre fatētur

Thestoridēs; mox igne genās et sanguine torquēns

nec sociōs nec castra videt, sed caecus et absēns

nunc superum magnōs dēprēndit in aethere coetūs,

nunc sāgās affātur avēs, nunc dūra sorōrum

līcia, tūriferās modo cōnsulit ānxius ārās

flammārumque apicem rapit et cālīgine sacrā

pāscitur. exsiliunt crīnēs rigidīsque labōrat

vitta comīs, nec colla locō nec in ōrdine gressūs.

tandem fessa tremēns longīs mūgītibus ōra

solvit, et oppositum vōx ēluctāta furōrem est:

‘quō rapis ingentem magnī Chīrōnis alumnum

fēmineīs, Nērēi, dolīs? hūc mitte: quid aufers?

nōn patiar: meus iste, meus. tū dīva profundī?

et mē Phoebus agit. latebrīs quibus abdere temptās

ēversōrem Asiae? videō per Cȳcladas altās

attonitam et turpī quaerentem lītora fūrtō.

occidimus: placuit Lycomēdis cōnscia tellūs.

ō scelus! ēn flūxae veniunt in pectora vestēs.

scinde, puer, scinde et timidae nē cēde parentī.

ei mihi raptus abit! quaenam haec procul improba virgō?’

hīc nūtante gradū stetit āmissīsque furōris

vīribus ante ipsās tremefactus corruit ārās.

tunc haerentem Ithacum Calydōnius occupat hērōs:

‘nōs vocat iste labor: neque enim comes īre recūsem,

sī tua cūra trahat. licet ille sonantibus antrīs

Tēthyos āversae gremiōque premātur aquōsī

Nēreos, inveniēs. tū tantum prōvidus āstū

tende animum vigilem fēcundumque ērige pectus:

nōn mihi quis vātum dubiīs in cāsibus ausit

fāta vidēre prior.’ subicit gāvīsus Ulixēs:

‘sīc deus omnipotēns firmet, sīc annuat illa

virgō paterna tibi! sed mē spēs lūbrica tardat:

grande quidem armātum castrīs indūcere Achillem,

sed sī fāta negent, quam foedum ac trīste revertī!

vōta tamen Danaum nōn intemptāta relinquam.

iamque adeō aut aderit mēcum Pēlēius hērōs,

aut vērum penitus latet et sine Apolline Calchās.’

conclāmant Danaī stimulatque Agamemno volentēs.

laxantur coetūs resolūtaque murmure laetō

agmina discēdunt, quālēs iam nocte propinquā

ē pāstū referuntur avēs, vel in antra revertī

melle novō gravidās mītis videt Hybla catervās.

nec mora, iam dextrās Ithacēsia carbasus aurās

poscit, et in rēmīs hilaris sēdēre iuventūs.

at procul occultum falsī sub imāgine sexūs

Aeacidēn fūrtō iam nōverat ūna latentī

Dēidamīa virum; sed opertae cōnscia culpae

cūncta pavet tacitāsque putat sentīre sorōrēs.

namque ut virgineō stetit in grege dūrus Achillēs

exsolvitque rudem genetrīx dīgressa pudōrem,

prōtinus ēlēgit comitem, quamquam omnis in illum

turba coit, blandēque novās nīl tāle timentī

admovet īnsidiās: illam sequiturque premitque

improbus, illam oculīs iterumque iterumque resūmit.

nunc nimius laterī nōn ēvītantis inhaeret,

nunc levibus sertīs, lāpsīs nunc sponte canistrīs,

nunc thyrsō parcente ferit, modo dulcia nōtae

fīla lyrae tenuēsque modōs et carmina mōnstrat

Chīrōnis dūcitque manum digitōsque sonantī

īnfringit citharae, nunc occupat ōra canentis

et ligat amplexūs et mīlle per ōscula laudat.

illa libēns discit quō vertice Pēlion, et quis

Aeacidēs, puerīque audītum nōmen et āctūs

assiduē stupet et praesentem cantat Achillem.

ipsa quoque et validōs prōferre modestius artūs

et tenuāre rudēs attrītō pollice lānās

dēmōnstrat reficitque colōs et perdita dūrā

pēnsa manū; vōcisque sonum pondusque tenentis,

quodque fugit comitēs, nimiō quod lūmine sēsē

fīgat et in verbīs intempestīvus anhēlet

mīrātur; iam iamque dolōs aperīre parantem

virgineā levitāte fugit prohibetque fatērī.

sīc sub mātre Rheā iuvenis rēgnātor Olympī

ōscula sēcūrae dabat īnsidiōsa sorōrī

frāter adhūc, mediī dōnec reverentia cessit

sanguinis et versōs germāna expāvit amōrēs.

lūcus Agēnoreī sublīmis ad orgia Bacchī

stābat et admissum caelō nemus; huius in umbrā

alternam renovāre piae trietērida mātrēs

cōnsuērant scissumque pecus terrāque revulsās

ferre trabēs grātōsque deō praestāre furōrēs.

lēx procul īre marēs: iterat praecepta verendus

ductor, inaccessumque virīs ēdīcitur antrum.

nec satis est; stat fīne datō metuenda sacerdōs

explōratque aditūs nē quis temerātor oberret

agmine fēmineō. tacitus sibi rīsit Achillēs.

illum virgineae dūcentem signa catervae

magnaque difficilī solventem bracchia mōtū —

et sexus pariter decet et mendācia mātris —

mīrantur comitēs. nec iam pulcherrima turbae

Dēidamīa suae tantumque admōta superbō

vincitur Aeacidae, quantum premit ipsa sorōrēs.

ut vērō ē teretī dēmīsit nebrida collō

errantēsque sinūs hederā collēgit et altē

cīnxit purpureīs flāventia tempora vittīs

vibrāvitque gravī redimītum missile dextrā,

attonitō stat turba metū sacrīsque relictīs

illum ambīre libet prōnōsque attollere vultūs.

tālis, ubi ad Thēbās vultumque animumque remīsit

Euhius et patriō satiāvit pectora luxū,

serta comīs mitramque levat thyrsumque virentem

armat et hostīlēs invīsit fortior Indōs.

scandēbat roseō mediī fastīgia caelī

Lūna iugō, tōtīs ubi somnus inertior ālīs

dēfluit in terrās mūtumque amplectitur orbem.

cōnsēdēre chorī paulumque exercita pulsū

aera tacent, tenerō cum sōlus ab agmine Achillēs

haec sēcum: ‘quōnam timidae commenta parentis

ūsque ferēs prīmumque imbellī carcere perdēs

flōrem animī? nōn tēla licet Māvortia dextrā,

nōn trepidās agitāre ferās? ubi campus et amnēs

Haemoniī? quaerisne meōs, Sperchīe, natātūs

prōmissāsque comās? an dēsertōris alumnī

nūllus honōs, Stygiāsque procul iam raptus ad umbrās

dīcor, et orbātus plangit mea fūnera Chīrōn?

tū nunc tēla manū, nostrōs tū dīrigis arcūs

nūtrītōsque mihi scandis, Patrocle, iugālēs,

ast ego pampineīs diffundere bracchia thyrsīs

et tenuāre colūs — pudet haec taedetque fatērī —

iam sciō. quīn etiam dīlēctae virginis ignem

aequaevamque facem captus noctēsque diēsque

dissimulās. quōnam ūsque premēs ūrentia pectus

vulnera? tēque marem — pudet heu! — nec amōre probābis?’

sīc ait et dēnsā noctis gāvīsus in umbrā

tempestīva suīs torpēre silentia fūrtīs

vī potītur vōtīs et tōtō pectore vērōs

admovet amplexūs; vīdit chorus omnis ab altō

astrōrum et tenerae rubuērunt cornua Lūnae.

illa quidem clāmōre nemus montemque replēvit,

sed Bacchī comitēs, discussā nūbe sopōris,

signa chorīs indicta putant; fragor undique nōtus

tollitur, et thyrsōs iterum vibrābat Achillēs.

ante tamen dubiam verbīs sōlātus amīcīs:

‘ille ego — quid trepidās? — genitum quem caerula māter

paene Iovī silvīs nivibusque immīsit alendum

Thessalicīs. nec ego hōs cultūs aut foeda subīssem

tegmina, nī prīmō tē vīsā in lītore: cessī

tē propter, tibi pēnsa manū, tibi mollia gestō

tympana. quid dēflēs magnō nurus addita pontō?

quid gemis ingentēs caelō paritūra nepōtēs?

sed patria ante ignī ferrōque excīsa iacēbit

Scȳros et in tumidās ībunt haec versa procellās

moenia, quam saevō mea tū cōnūbia pendās

fūnere: nōn adeō pārēbimus omnia mātrī.’

obstipuit tantīs rēgīna exterrita mōnstrīs,

quamquam ōlim suspecta fidēs, et comminus ipsum

horruit et faciēs multum mūtāta fatentis.

quid faciat? cāsūsne suōs ferat ipsa parentī

sēque simul iuvenem prōmat, fortassis acerbās

hausūrum poenās? et adhūc in corde manēbat

ille diū dēceptus amor. silet aegra premitque

iam commūne nefās; ūnam placet addere fūrtīs

altrīcem sociam, precibus quae victa duōrum

annuit. illa astū tacitō raptumque pudōrem

surgentemque uterum atque aegrōs in pondere mēnsēs

occuluit, plēnīs dōnec stata tempora mētīs

attulit et partūs index Lūcīna resolvit.

iamque per Aegaeōs ībat Lāertia flexūs

puppis, et innumerae mūtābant Cȳcladas aurae:

iam Paros Ōlearosque latent; iam rāditur alta

Lemnos et ā tergō dēcrēscit Bacchica Naxos,

ante oculōs crēscente Samō; iam Dēlos opācat

aequor. ibi ē celsā lībant carchēsia puppī

respōnsīque fidem et vērum Calchanta precantur.

audiit Arcitenēns Zephyrumque ē vertice Cynthī

impulit et dubiīs plēnō dedit ōmina vēlō.

it pelagī sēcūra ratis; quippe alta Tonantis

iussa Thetin certās fātōrum vertere lēgēs

arcēbant aegram lacrimīs ac multa gementem

quod nōn ērueret pontum ventīsque fretīsque

omnibus invīsum iam tunc sequerētur Ulixem.

frangēbat radiōs humilī iam prōnus Olympō

Phoebus et Ōceanī penetrābile lītus anhēlīs

prōmittēbat equīs, cum sē scopulōsa levāvit

Scȳros. in hanc tōtōs ēmīsit puppe rudentēs

dux Lāertiadēs sociīsque resūmere pontum

imperat et rēmīs Zephyrōs supplēre cadentēs.

accēdunt iuxtā, et magis indubitāta magisque

Scȳros erat placidīque super Trītōnia cūstōs

lītoris. ēgressī nūmen venerantur amīcae

Aetōlusque Ithacusque deae. tunc prōvidus hērōs,

hospita nē subitō terrērent moenia coetū,

puppe iubet remanēre suōs; ipse ardua fīdō

cum Diomēde petit.

lītoreae servātor Abās ignōtaque rēgī

ēdiderat, sed Graia tamen, succēdere terrīs

carbasa. prōcēdunt, geminī ceu foedere iūnctō

hībernā sub nocte lupī: licet et sua pulset

nātōrumque famēs, penitus rabiemque mināsque

dissimulant humilēsque meant, nē nūntiet hostēs

cūra canum et trepidōs moneat vigilāre magistrōs.

sīc sēgnēs hērōes eunt campumque patentem

quī medius portūs celsamque interiacet urbem

alternō sermōne terunt. prior occupat ācer

Tȳdīdēs: ‘quā nunc vērum ratiōne parāmus

scrūtārī? namque ambiguō sub pectore prīdem

versō quid imbellēs thyrsōs mercātus et aera

urbibus in mediīs Bacchēaque terga mitrāsque

hūc tuleris variōque aspersās nebridās aurō?

hīsne gravem Priamō Phrygibusque armābis Achillem?’

illī subrīdēns Ithacus paulum ōre remissō:

‘haec tibi, virgineā modo sī Lycomēdis in aulā est

fraude latēns, ultrō cōnfessum in proelia dūcent

Pēlīdēn; tū cūncta citus dē puppe mementō

ferre, ubi tempus erit, clipeumque hīs iungere dōnīs,

quī pulcher signīs aurōque asperrimus astat

* * *

nec sat erit: tēcum lituō bonus adsit Agyrtēs

occultamque tubam tacitōs apportet in ūsūs.’

dīxerat, atque ipsō portārum in līmine rēgem

cernit et ostēnsā pācem praefātus olīvā:

‘magna, reor, prīdemque tuās pervēnit ad aurēs

fāma trucis bellī, rēgum placidissime, quod nunc

Eurōpamque Asiamque quatit. sī nōmina forte

hūc perlāta ducum, fīdit quibus ultor Atrīdēs,

hīc tibi, quem tantā meliōrem stirpe creāvit

magnanimus Tȳdeus, Ithacēs ego ductor Ulixēs.

causa viae — metuam quid enim tibi cūncta fatērī,

cum Graius nōtāque fidē celeberrimus? — īmus

explōrāre aditūs invīsaque lītora Trōiae,

quidve parent —’ mediō sermōne intercipit ille:

‘annuerit Fortūna, precor, dextrīque secundent

ista deī! nunc hospitiō mea tēcta piumque

illūstrāte larem’; simul intrā līmina dūcit.

nec mora, iam mēnsās famulāris turba torōsque

īnstruit. intereā vīsū perlūstrat Ulixēs

scrūtāturque domum, sī quā vestīgia magnae

virginis aut dubiā faciēs suspecta figūrā;

porticibusque vagīs errat tōtōsque penātēs,

ceu mīrētur, obit, velut ille cubīlia praedae

indubitāta tenēns mūtō legit arva Molossō

vēnātor, videat dōnec sub frondibus hostem

porrēctum somnō positōsque in caespite dentēs.

rūmor in arcānā iamdūdum perstrepit aulā,

virginibus quā fīda domus, vēnisse Pelasgum

ductōrēs Graiamque ratem sociōsque receptōs.

iūre pavent aliae, sed vix nova gaudia cēlat

Pēlīdēs avidusque novōs hērōas et arma

vel tālis vīdisse cupit. iamque ātria fervent

rēgālī strepitū et pictō discumbitur aurō,

cum pater īre iubet nātās comitēsque pudīcās

nātārum. subeunt quālēs Maeōtide rīpā,

cum Scythicās rapuēre domōs et capta Getārum

moenia, sēpositīs epulantur Amāzones armīs.

tum vērō intentus vultūs ac pectora Ulixēs

perlībrat vīsū, sed nox illātaque fallunt

lūmina et extemplō latuit mēnsūra iacentum.

attamen ērēctumque genās oculīsque vagantem

nūllaque virgineī servantem signa pudōris

dēfīgit comitīque oblīquō lūmine mōnstrat.

quid nisi praecipitem blandō complexa monēret

Dēidamīa sinū nūdātaque pectora semper

exsertāsque manūs umerōsque in veste tenēret

et prōdīre torīs et poscere vīna vetāret

saepius et frontī crīnāle repōneret aurum?

ut plācāta famēs epulīs bis terque repostīs,

rēx prior alloquitur paterīsque hortātur Achīvōs:

‘invideō vestrīs, fateor, decora incluta gentis

Argolicae, coeptīs; utinam et mihi fortior aetās,

quaeque fuit, Dolopas cum Scȳria lītora adortōs

perdomuī frēgīque vadīs quae signa triumphī

vīdistis celsā mūrōrum in fronte carīnās.

saltem sī subolēs, aptum quam mittere bellō

* * *

nunc ipsī vīrēsque meās et cāra vidētis

pignora: quandō novōs dabit haec mihi turba nepōtēs?’

dīxerat, et sollers arreptō tempore Ulixēs:

‘haud spernenda cupis; quis enim nōn vīsere gentēs

innumerās variōsque ducēs atque agmina rēgum

ārdeat? omne simul rōburque decusque potentis

Eurōpae meritōs ultrō iūrāvit in ēnsēs.

rūra urbēsque vacant, montēs spoliāvimus altōs,

omne fretum longā vēlōrum obtexitur umbrā.

trādunt arma patrēs, rapit irrevocāta iuventūs.

nōn aliās umquam tantae data cōpia fāmae

fortibus aut campō maiōre exercita virtūs.’

aspicit intentum vigilīque haec aure trahentem,

cum paveant aliae dēmissaque lūmina flectant,

atque iterat: ‘quisquis proavīs et gente superbā,

quisquis equō iaculōque potēns, quī praevalet arcū,

omnis honōs illīc, illīc ingentia certant

nōmina; vix timidae mātrēs aut agmina cessant

virginea. ō multum sterilēs damnātus in annōs

invīsusque deīs, sīquem haec nova glōria sēgnem

praeterit.’

Dēidamīa datō cūnctās hortāta sorōrēs

līquisset mēnsās ipsum complexa. sed haeret

respiciēns Ithacum coetūque novissimus exit.

ille quidem inceptō paulum ex sermōne remittit,

pauca tamen iungēns: ‘at tū tranquillus in altā

pāce manē cārīsque parā cōnūbia nātīs,

quās tibi sīdereīs dīvārum vultibus aequās

fors dedit. ut mē ōlim tacitum reverentia tangit!

is decor et fōrmae speciēs permixta virīlī.’

occurrit genitor: ‘quid sī aut Bacchēa ferentēs

orgia, Palladiās aut circum vīderis ārās?

et dabimus, sī forte novus cūnctābitur auster.’

excipiunt cupidī et tacitīs spēs addita vōtīs.

cētera dēpositīs Lycomēdis rēgia cūrīs

tranquillā sub pāce silet, sed longa sagācī

nox Ithacō, lūcemque cupit somnumque gravātur.

vixdum exorta diēs et iam comitātus Agyrtē

Tȳdīdēs aderat praedictaque dōna ferēbat.

nec minus ēgressae thalamō Scȳrēides ībant

ostentāre chorōs prōmissaque sacra verendīs

hospitibus. nitet ante aliās rēgīna comesque

Pēlīdēs, quālēs Siculae sub rūpibus Aetnae

Nāidas Hennaeās inter Dīāna ferōxque

Pallas et Ēlysiī lūcēbat spōnsa tyrannī.

iamque movent gressūs thiasīsque Ismēnia buxus

signa dedit, quater aera Rheae, quater enthea pulsant

terga manū variōsque quater lēgēre recursūs.

tunc thyrsōs pariterque levant pariterque repōnunt

multiplicantque gradum, modo quō Cūrētes in āctū

quōque piī Samothrāces eunt, nunc obvia versae

pectine Amāzoniō, modo quō citat orbe Lacaenas

Dēlia plaudentēsque suīs intorquet Amȳclīs.

tunc vērō, tunc praecipuē manifēstus Achillēs

nec servāre vicēs nec bracchia iungere cūrat;

tunc mollēs gressūs, tunc aspernātur amictus

plūs solitō rumpitque chorōs et plūrima turbat.

sīc indignantem thyrsōs acceptaque mātris

tympana iam trīstēs spectābant Penthea Thēbae.

solvuntur laudāta cohors repetuntque paterna

līmina, ubi in mediae iamdūdum sēdibus aulae

mūnera virgineōs vīsūs tractūra locārat

Tȳdīdēs, signum hospitiī pretiumque labōris,

hortāturque legant, nec rēx placidissimus arcet.

heu simplex nimiumque rudis, quī callida dōna

Graiōrumque dolōs variumque ignōret Ulixem!

hīc aliae, quā sexus iners nātūraque dūcit,

aut teretēs thyrsōs aut respondentia temptant

tympana, gemmātīs aut nectunt tempora limbīs;

arma vident magnōque putant dōnāta parentī.

at ferus Aeacidēs, radiantem ut comminus orbem

caelātum pugnās — saevīs et forte rubēbat

bellōrum maculīs — acclīnem cōnspicit hastae,

īnfremuit torsitque genās, et fronte relictā

surrēxēre comae. nusquam mandāta parentis,

nusquam occultus amor, tōtōque in pectore Trōia est.

ut leō, māternō cum raptus ab ūbere mōrēs

accēpit pectīque iubās hominemque verērī

ēdidicit nūllāsque rapī nisi iussus in īrās,

sī semel adversō radiāvit lūmine ferrum,

ēiūrāta fidēs domitorque inimīcus, in illum

prīma famēs, timidōque pudet servīsse magistrō.

ut vērō accessit propius lūxque aemula vultum

reddidit et similī tālem sē vīdit in aurō,

horruit ērubuitque simul. tunc ācer Ulixēs

admōtus laterī summissā vōce: ‘quid haerēs?

scīmus’ ait ‘tū sēmiferī Chīrōnis alumnus,

tū caelī pelagīque nepōs, tē Dōrica classis,

tē tua suspēnsīs exspectat Graecia signīs,

ipsaque iam dubiīs nūtant tibi Pergama mūrīs.

heia, abrumpe morās! sine perfida palleat Īdē,

et iuvet haec audīre patrem, pudeatque dolōsam

sīc prō tē timuisse Thetin.’ iam pectus amictū

laxābat, cum grande tubā sīc iussus Agyrtēs

īnsonuit; fugiunt disiectīs undique dōnīs

implōrantque patrem commōtaque proelia crēdunt.

illius intāctae cecidēre ā pectore vestēs,

iam clipeus breviorque manū cōnsūmitur hasta —

mīra fidēs — Ithacumque umerīs excēdere vīsus

Aetōlumque ducem: tantum subita arma calorque

Mārtius horrendā cōnfundit lūce penātēs.

immānisque gradū, ceu prōtinus Hectora poscēns,

stat medius trepidante domō; Pēlēaque virgō

quaeritur.

Dēidamīa dolōs, cuius cum grandia prīmum

lāmenta et nōtās accēpit pectore vōcēs,

haesit et occultō virtūs īnfrācta calōre est.

dēmittit clipeum rēgisque ad līmina versus

attonitum factīs inopīnaque mōnstra paventem,

sīcut erat, nūdīs Lycomēdem affātur in armīs:

‘mē tibi, cāre pater — dubium dīmitte pavōrem —

mē dedit alma Thetis: tē prīdem tanta manēbat

glōria. quaesītum Danaīs tū mittis Achillem,

grātior et magnō, sī fās dīxisse, parente

et dulcī Chīrōne mihī. sed corda parumper

hūc adverte libēns atque hās bonus accipe vōcēs:

Pēleus tē nātō socerum et Thetis hospita iungunt

allēgantque suōs utrōque ā sanguine dīvōs.

ūnam virgineō nātārum ex agmine poscunt:

dāsne, an gēns humilis tibi dēgenerēsque vidēmur?

nōn renuis; iunge ergō manūs et concipe foedus

atque ignōsce tuīs. tacitō iam cognita fūrtō

Dēidamīa mihī; quid enim hīs obstāre lacertīs,

quā potuit nostrās possessa repellere vīrēs?

mē luere ista iubē, pōnō arma et reddō Pelasgīs

et maneō. quid trīste fremis? quid lūmina mūtās?

iam socer es’ — nātum ante pedēs prōstrāvit et addit —

‘iamque avus. immītis quotiēns iterābitur ēnsis,

turba sumus.’

hospitiī blandusque precum compellit Ulixēs.

ille, etsī cārae comperta iniūria nātae

et Thetidis mandāta movent prōdīque vidētur

dēpositum tam grande deae, tamen obvius īre

tot metuit fātīs Argīvaque bella morārī;

fac velit, ipsam illīc mātrem sprēvisset Achillēs.

nec tamen abnuerit generō sē iungere tālī:

vincitur. arcānīs effert pudibunda tenebrīs

Dēidamīa gradum, veniae nec prōtinus āmēns

crēdit et oppositō genitōrem plācat Achille.

mittitur Haemoniam, magnīs quī Pēlea factīs

impleat et classem comitēsque in proelia poscat.

necnōn et geminās rēgnātor Scȳrius alnōs

dēdūcit generō vīrēsque excūsat Achīvīs.

tunc epulīs cōnsūmpta diēs, tandemque retēctum

foedus et intrepidōs nox cōnscia iungit amantēs.

illius ante oculōs nova bella et Xanthus et Īdē

Argolicaeque ratēs, atque ipsās cōgitat undās

aurōramque timet. cārā cervīce marītī

fūsa novī lacrimās iam solvit et occupat artūs:

‘aspiciamne iterum mēque hōc in pectore pōnam,

Aeacidē? rūrsusque tuōs dignābere portūs,

an tumidus Teucrōsque larēs et capta reportāns

Pergama virgineae nōlēs meminisse latebrae?

quid precer, heu, timeamve prius? quidve ānxia mandem,

cui vix flēre vacat? modo tē nox ūna deditque

invīditque mihī. thalamīs haec tempora nostrīs?

hicne est līber hymēn? ō dulcia fūrta dolīque,

ō timor! abripitur miserae permissus Achillēs.

ī, neque enim tantōs ausim revocāre parātūs;

ī cautus, nec vāna Thetin timuisse mementō,

ī fēlīx nosterque redī! nimis improba poscō:

iam tē spērābunt lacrimīs plānctūque decōrae

Trōades optābuntque tuīs dare colla catēnīs

et patriam pēnsāre torīs, aut ipsa placēbit

Tyndaris, incestā nimium laudāta rapīnā.

ast egomet prīmae puerīlis fābula culpae

nārrābor famulīs aut dissimulāta latēbō.

quīn age, dūc comitem. cūr nōn ego Mārtia tēcum

signa feram? tū thyrsa manū Bacchēaque mēcum

sacra, quod īnfēlīx nōn crēdet Trōia, tulistī.

attamen hunc, quem maesta mihī sōlācia linquis,

hunc saltem sub corde tenē et concēde precantī

hoc sōlum, pariat nē quid tibi barbara coniūnx,

nē qua det indignōs Thetidī captīva nepōtēs.’

tālia dīcentem nōn ipse immōtus Achillēs

sōlātur iūratque fidem iūrātaque flētū

spondet et ingentēs famulās captumque reversus

Īlion et Phrygiae prōmittit mūnera gāzae.

irrita ventōsae rapiēbant verba procellae.